"De
Tommies
zijn er!"
Dagboeken, brieven en herinneringen van
ooggetuigen zijn een rijke bron van infor
matie over de laatste dagen van de oorlog
en de bevrijding. Begin april 1945 wordt
eerst Warnsveld en vervolgens Zutphen
wijk voor wijk bevrijd, met De Hoven als
laatste op 14 april. De ravage in de stad is
enorm.
Zien en horen
In de loop van maart 1945 kon je in Zut-
phen het front hóren naderen. Op 30
maart schrijft Griet van der Veen in haar
bevrijdingsdagboek: "We horen duidelij
ker het geschut bulderen." Van der Veen
is hoofd van de huishouding in het algemeen
ziekenhuis aan de Coehoornsingel. Als de bevrij
ding nadert, begint ze een dagboek. De volgen
de dag noteert ze: "Er heerst grote zenuwachtig
heid in de stad. We doen ons uiterste best rustig
te blijven, de patiënten zijn het ook en worden
naar de kelders gebracht."
Het front heeft z'n eigen geluidsrepertoire.
Frits Hogenkamp, werkzaam op de rechtbank,
woont in de Frans Halslaan 7. Hij schrijft in
zijn relaas van de bevrijding: "Vanavond tegen
half tien een gorgelend geluid te horen, komen
de uit de richting Wichmond, gaande in de rich
ting Eefde. Om de 10 minuten ongeveer een sal
vo van een 20 schoten. Het leek net een orgel en
dat was werkelijk een leuk gehoor en bleven er
een heelen tijd voor boven op het balkon staan
om het te hooren. De granaten bleken later inge
slagen te zijn in Eefde op de Kanaaldijk. We ver
moeden dien avond niet, dat wij een week lang
Menno
Tamminga
van dit orgel-gedoetje konden genieten."
Je kon het front ook zien naderen. L. Verhoef,
een scheikundig ingenieur die aan de Schim-
melpennincklaan 23 woont, schrijft op 31 maart,
de zaterdag voor Pasen, in zijn dagboek: "'s
Avonds zien we de zoeklichten en frontlichten
veel korter bij. De spanning komt nu wel op een
maximum."
Overdag kun je zelfs op straat zien dat het
front naderbij komt. NSB'ers gaan ervan door.
Duitse soldaten kiezen de terugtocht. Met paard
en wagen, lopend of op gestolen fietsen. Annie
Karssenberg in de Frans Halslaan 36 noteert op
1 april, Paaszondag, in haar dagboek: "De meeste
moffen uit onze straat zijn verdwenen en ook de
Duitse madel gingen bepakt en bezakt weg. Op
geruimd staat netjes."
Dappere optredens
In de daaropvolgende dagen is het front zelf ook
in zicht. Vanuit Zutphen kijken mensen naar de
gevechten tussen de Duitsers en de Canadezen
en de brandende boerderijen in de Ooyerhoek
en in Leesten. In de loop van de middag van 4
april beginnen de Canadezen Het Groot Graffel
te beschieten. In het psychiatrisch centrum ver-
De deels weg
geblazen en
doorboorde
St-Walburgis-
kerk. De Duitsers
hadden vlak voor
de bevrijding een
munitiedepot
tegenover de kerk
opgeblazen. De
Canadezen had
den uit voorzorg
de toren onder
vuur geno
men om Duitse
scherpschutters
en uitkijkposten
uit te schakelen.
ZUTPHEN 39
2020 2
