te drukken, de verwoestingen zijn verschrikke
lijk, zowel in het huis als daarbuiten, grote tak
ken van de bomen af, je kijkt van achteren naar
voren, van links naar rechts door het huis heen
en plots klinkt de roep: "t Huis staat in brand.'"
Huiswerklerares Jo Holleman staat om een
uur of negen in de Rozenhoflaan op straat om
te zien wat de schade is van de nachtelijke be
schietingen. Ze schrijft in haar dagboek: "Toen
zag ik ineens v.d. Veer hollen met een emmer.
'Het ziekenhuis staat in brand! Allemaal helpen
met emmers!' Ik pakte er ook een en holde hem
achterna."
Hoe is de brand ontstaan? In zijn historie Het
oude en nieuwe gasthuis Zutphen 1625-1975 sug
gereert R. Wartena dat Canadese granaten de
oorzaak zijn. Het ziekenhuis bestaat in die tijd
uit een oud gedeelte en uit een nieuwe vleugel,
die in 1931 gereed is gekomen. Mevrouw Van der
Veen in haar dagboek: "En zowaar, de linkervleu
gel, die 10 jaar geleden geopend werd, brandde
hevig. De mannen die in huis waren als co-as
sistent, de timmerman, de broeder, naar boven.
De klerk naar de brandweer: niemand aanwe
zig. Onze buurtbewoners zagen het, en kwamen
aanlopen met bijlen, emmers, schoppen, enz. In
grote getale maakten we een ketting vanaf de
Berkel naar 't huis. En zo met vereende krach
ten werden de emmers water doorgegeven en
trachtten we de brand meester te worden."
De brandweer mag niet blussen. "Toen op 1
april 1945 de bevrijdingsgevechten begonnen,
werd door de Duitse bezetter het uitrukken door
de brandweer verboden", schrijft de gemeente
Zutphen in het jaarverslag 1945. "Wel zijn enige
brandwachts individueel behulpzaam geweest
bij de bestrijding van door artillerievuur ontsta
ne branden o.a. bij het Algemeen Ziekenhuis".
Een van die brandwachten is Pieter Tesink.
Hij wordt tijdens het bluswerk door Duitsers be
schoten. Een kogel doorboort zijn helm aan de
zijkant en schiet er vervolgens weer uit. Tesink
heeft een schampschot en door de klap ook een
lichte hersenschudding. Als de wond is verzorgd,
gaat Tesink door met het gevaarlijke bluswerk.
Volle emmers
Bij de oprukkende Canadezen is de Nederlan
der Dick Valkenburg. Hij is maanden eerder met
een roeiboot de Rijn overgestoken en heeft zich
aangesloten bij het Canadese leger. Samen met
een andere Nederlandse verkenner komt hij in
Canadees uniform vanaf de tennisbanen aan
de Leeuweriklaan op het ziekenhuis af. Ze klim
men over een omgeschoten boom over de Slin-
gerbosgracht. Hij schreef later: "We zien een
emmer-ketting. Mannen scheppen water uit de
gracht en geven de volle emmers aan mannen
door in de richting van de rookhaard. Vrouwelijk
personeel geeft de lege emmers door in richting
van de gracht."
Het is de taak van Valkenburg en zijn met
gezel om vijandig vuur aan te trekken, zodat de
Duitsers hun positie verraden en de Canadezen
die stellingen kunnen beschieten. De mannen
en vrouwen van de emmer-brigade zien hen ter
stond. Eindelijk, de bevrijders! Valkenburg: "Het
was echt niet zo'n prettige ervaring voor ons,
jongemannen, van even in de twintig, om door
alle verpleegstertjes uitbundig te worden om
helsd en gezoend. Onze vuile gezichten waren in
minder dan geen tijd aan één kant brandschoon
gekust."
Het tweetal gaat verder en komt onder vuur,
dat heviger wordt. Valkenburg gaat terug om
verslag uit te brengen. Onderweg komt hij een
Canadese soldaat tegen die erop uit is gestuurd
om te zien wat er met de verkenners gebeurd is.
Op het moment dat de Canadees de gracht over
steekt, wordt hij door Duitse kogels getroffen.
Valkenburg stelpt zijn bloedingen met het ver
band dat onder hun helmen is geplakt, kruipt
36 Zutphen
De helm van
brandwacht
Pieter Tesink. Hij
was vrijwilliger
bij de Lucht-
beschermings-
dienst. Tijdens
het blussen werd
hij beschoten
door een Duitse
scherpschutter.
De kogel door
boorde de zijkant
van zijn helm. Hij
had een lichte
hersenschudding,
maar was verder
ongedeerd.
2020 2
