Er is veel geschreven over dit onderwerp. Bijna
iedereen verwijst (mede) naar The Witch on the
Wall door J. Andersen. In een inderdaad grondi
ge studie geeft hij als belangrijkste kenmerk van
de sheela de nadrukkelijke verwijzing naar haar
geslacht, een veelal enorme open vulva. Daar
bij zijn ze doorgaans kaal, hebben ze vaak grote
ogen en zijn ze apert lelijk. Het zijn zonder uit
zondering enge, afschrikwekkende, heksachtige
griezels.
Net meisje
Dan is het vrouwtje in de Librije zeker geen
sheela-na-gig. Niet alleen is ze een stuk of wat
eeuwen te jong, ze is ook niet griezelig. Al kan
ze exhibitionistisch genoemd worden, ze wijst
niet naar haar vulva en ze is ook niet helemaal
naakt. Eigenlijk is het, binnen die categorie, een
net meisje. Wie in die tijd een jurk, rok of pij
droeg, had geen broek aan. Weir en Jerman heb-
wat meer vergelijkbare afbeeldingen gevonden;
waarschijnlijk zijn ze via Normandië in Enge
land en Ierland gekomen. De schrijvers consta
teren aan de hand van hun inventarisaties dat
het in Ierland en Engeland vooral afbeeldingen
van vrouwen zijn en op het continent meest
mannen, ook mannen en vrouwen in omstren
geling. Ze wijzen erop dat al die voorstellingen
in opdracht moeten zijn gemaakt; er is voor be
taald. Én, en dit is belangrijk, ze spreken er hun
verbazing over uit dat de explosie van dit type
afbeeldingen in vrij korte tijd plaats vond: in de
12e eeuw. Voeg daarbij dat er een indeling be
staat van sheela-na-gigs. Die houden allemaal in
dat de afgebeelde figuur met een of beide han
den achter of voor de dijen langs met de vingers
in hun vulva zitten. Er zijn er ook die er alleen
maar naar wijzen. En dan zijn er figuren waar
dat slecht uit te maken is. Opvallend is dat in
publicaties over Romaanse kunst altijd weer
Noord-Spanje en Frankrijk worden genoemd,3
met telkens weer een uitstapje naar Engeland
en Ierland voor de sheela's. Weir en Jerman ge
ven een lange lijst van vindplaatsen. Daar zijn
een paar Duitse bij, maar bij nazoeken blijkt dat
telkens hoogstens in de verte verwant. Berg
huis geeft wel een voorbeeld uit Duitsland van
een onmiskenbaar exhibitionistische vrouw die
haar handen op haar knieën houdt net als ons
vrouwtje. Maar bij die dame is de vulva expliciet
en open.
Links: Castle-
down, Dundalk,
12 eeuw. Rechts:
Zutphen, Walbur-
giskerk 15e eeuw.
Leuven, Pieters
kerk, misericorde
14e eeuw
YrvCt," itSï'yt'"jS-
104 ZUTPHEN
2019 4
