trokken bij de zaak. Een overlijdensadvertentie
herdacht hem als 'onze hooggeachte oudste di
recteur'.18
Frits Wöhrmann was de laatste directeur uit
de Wöhrmann-dynastie. Bij gebrek aan een op
volger binnen de familie ging het bedrijf in 1971
een fusie aan met de Amsterdamse boekbinde
rij G.W.C. Paardekooper N.V.19 Twee jaren later
overleed Frits Wöhrmann. Er stond toen voor
het eerst in 115 jaar geen Wöhrmann meer aan
het roer van de boekbinderij. De bedrijfsnaam
Wöhrmann bleef echter nog decennialang ge
handhaafd.
Maatschappelijk betrokken
C.H.F. Wöhrmann en zijn zoons Louis Philip en
Dirk Jan waren sterk betrokken bij de Zutphen-
se samenleving. Alle drie waren ze binnen de
Lutherse kerkgemeenschap lange tijd actief als
diaken of kerkmeester. Daarnaast was Wöhr-
mann sr. brandmeester. Louis Philip zat van
1921 tot 1930 namens de Liberale Staatspartij in
de gemeenteraad. Verder bekleedde hij - net als
zijn broer Dirk Jan -bestuursfuncties bij tal van
verenigingen en instellingen.20
Ook op andere manieren lieten de directeu
ren hun maatschappelijke betrokkenheid zien.
Op 11 januari 1924 veroorzaakte een gesprongen
brandkraan in het stadhuis enorme waterscha
de aan het oud archief van de gemeente dat hier
opgeslagen lag. Na een alarmerend telefoontje
van burgemeester Dijckmeester verscheen on
middellijk Louis Ph. Wöhrmann met zes boek
binders en een jongmaatje op de rampplek om
te redden wat er te redden viel. De raadzaal werd
ingericht als werkplaats en de doordrenkte eeu
wenoude archivalia werden stuk voor stuk ge
dept tussen vloeipapier. In het weekend werd
er doorgewerkt en ook de volgende drie weken
bleef personeel van Wöhrmann in touw om het
oud archief te helpen redden.21
Mechanisering
In de 19e eeuw was het boekbindersvak nog
handwerk. Er werd wel gebruik gemaakt van ma
chines en apparaten - vouwmachines, pletper-
sen, snijmachines - maar die werden nog met
de hand bediend. Boeken werden voorname
lijk nog als enkelingen of in heel kleine oplages
gebonden. Zo adverteerde Wöhrmann in 1871
met 'muziek- en kantoorboeken met Engelsche
springveeren ruggen, Engelsche en Fransche
heel linnen en kartonnen banden, portefeuilles
in alle formaten'.22 Door steeds excellente kwali
teit te leveren wist Wöhrmann een uitstekende
reputatie op te bouwen. Uitgever Boucher verge
leek eens een proefband van Wöhrmann met die
van een andere binder door beide banden van
vierhoog naar beneden te gooien. De band van
de concurrent viel uit elkaar, die van Wöhrmann
bleef heel.23 Al in 1874 had Prins Hendrik24 de fir
ma C.H.F. Wöhrmann benoemd tot Hofleveran-
In de jaren dertig
was er al volop
mechanisatie,
maar ook nog
veel handwerk,
zoals lijmpot en
bandpersen.
74 ZUTPHEN
2019 3
