geen werkelijkheid in die wereld vol leugens. Ook na de oorlog, dan hoop je nog steeds dat je vader terugkomt. Dan ren je uit school en dan denk je 'en nu is papa thuis!' Ik ging écht naar boven om te kijken of hij zich stiekem onder het bed had verstopt om ons te verrassen. Dat heb ik heel vaak gedaan." Ronald: "Ik heb plichtmatig gehuild. Ik dacht: straks gaan we naar huis en daar kom ik papa wel weer tegen." In augustus 1945 keren Arnold, Ronald en Ellen terug uit de onderduik en worden ze her enigd met hun zus Cisca bij mem in Amsterdam. De band met Zutphen blijft, Ronald en Ellen wo nen later nog een periode bij hun oom Casper in de Raadhuissteeg. Hun vader Frits krijgt na de oorlog een her begrafenis op de Noorderbegraafplaats in Am sterdam. Ellen: "Bij het graf staat een mooie tekst: 'Betaald met strijd en eigen leven, de vre- desfakkel doorgegeven'. De eerste keer ben ik er geweest met Cisca en toen hebben we steentjes op zijn grafsteen gelegd." De gemeente Amsterdam heeft verder een straatnaam in de wijk Kadoelen vernoemd naar Nathan Frederik Israël, als eerbetoon aan zijn verzetswerk. ,"Ik ben daar erg trots op," zegt Ar nold. Ellen: "En het is toch wel bijzonder dat we er alle vier nog zijn." Ronald: "Het gekke is: ik kan er nu over praten, maar er was een tijd dat dat absoluut niet lukte. Totdat op mijn werk mensen er naar vroegen en toen is het wel losgekomen en heb ik het in een boek kunnen verwerken. Je wilt er toch mee in het reine komen, dan ben je over de 80 terwijl je weet dat je vader maar 40 is geworden."16 Ellen: "In die tijd net na de oorlog dacht je daar niet aan, je was meer bezig met overleven, er werd nooit over gesproken. Natuurlijk had je emoties waarbij je nergens terecht kon, ik heb mijn oom Casper nooit durven vragen: hoe was mijn moeder nou eigenlijk? En wat is er nu met mijn grootmoeder gebeurd? Vlak na de oorlog ging mijn oom heel vaak naar het station van Zutphen om te kijken of zijn moeder toch nog terugkwam, tegen beter weten in. Maar ik durfde er nooit over te beginnen, dat dééd je niet, daar werd niet over gesproken. Ver, ver, ver na de oor log zijn we er over gaan praten."17 B Noten 1. Register van verstrekte paspoorten, archief nummer 0363, inventarisnrs. 1, 2 en 3, Regionaal Archief Zutphen (verder RAZ). 2. Reacties naar aanleiding van het face- bookbericht. www.facebook.com/hjalmar. teunissen/posts/1513524815351788?comment_ id=1524096534294616 en correspondentie met Noa de Leon-van den Berg op 27 januari 2018 en verder 3. De foto's zijn online gezet door Hjalmar Teunis- sen en Tom Verwaijen. 4. Register van verstrekte paspoorten, archiefnum mer 0363, inventarisnummer 3, blad 3, RAZ. 5. Interviews en telefonische gesprekken met Ellen van Maagdenburg-Israël, Arnold Israël, Ronald Israël en Cisca Israël op onder meer 21 januari en 13 mei 2018. 6. Het gezin Israël woonde in de Nieuwstad 105, te vinden in het adresboek Zutphen 1936, pagina 80, RAZ. 7. Burgerlijke stand Gelderland, dubbelen, toe- gangsnr. 0207, inventarisnr. 9801, aktenr. 58 Gelders Archief. 8. Gezinskaart N.F. Israël, Stadsarchief Amsterdam. 9. Persoonskaart Sibbeltje Faas, Archiefkaarten van persoonskaarten, Stadsarchief Amsterdam. 10. Mededeling Ellen van Maagdenburg-Israël. 11. Juffrouw De Haas van de Campanulaschool over leefde de oorlog, ze overleed volgens de site www. joodsamsterdam.nl in 1977. 12. Mededeling Ellen van Maagdenburg-Israël. 13. Mededeling Ronald Israël. 14. Persoonskaart Sibbeltje Faas, Archiefkaarten 1939-1994, Stadsarchief Amsterdam. 15. De Waarheid, 12 april 1950. 16. Gestolen levens, Ronald L. Israël (uitgeverij Literoza, 2011). 17. Schoontje Israël Cohen is op 14 mei 1943 in Sobi- bor vermoord. Diezelfde dag zijn nog eens negen andere Zutphense paspoortaanvragers uit de jaren twintig en dertig vergast: Bertha van Gelder Jacob, Abraham Weijel, Clara Weijel-Kellerman, Amanda Meijer-Vith, Alexander Meijer, Bertha Meijer-Baier, Leentje Weijel-Sternfeld, Annegien Levij-Keijzer en Sallie Levison.

Periodiekenviewer van Erfgoedcentrum Zutphen

Zutphen (vanaf 1982) | 2019 | | pagina 19