op de lijst'. Ik was op een gegeven moment de
enige nog in de eerste klas, de rest was al weg:
ondergedoken of naar Westerbork. Toen mocht
ik, wat anders nooit mocht, met een kroontjes
pen schrijven."11
De anti-Joodse maatregelen worden strenger
en strenger. Zo volgt er een aankondiging dat per
1 januari 1942 joden geen niet-Joods huishoude
lijk personeel meer in dienst mogen hebben en
ook het verbod op huwelijken tussen Joden en
niet-Joden komt eraan, per 25 maart 1942. In
die periode besluiten Frits en Sibbeltje te trou
wen. Hoewel Sibbeltje geen toestemming krijgt
van haar ouders, wordt het huwelijk na tussen
komst van de kantonrechter voltrokken op 31
december 1941. Ellen: "Het was sowieso veili
ger voor mijn vader om een gemengd huwelijk
te hebben. En dan was het nog beter als je een
kind kreeg. Dat is dus onze zus Cisca geworden,
dat is precies negen maanden later gebeurd."
drie vol-Joodse kinderen Arnold, Ronald en El
len toch te laten onderduiken, mede omdat Frits
betrokken is bij het maken van het illegale com
munistische blad De Waarheid. Dat gebeurt op
15 februari 1943.12 Arnold duikt eerst onder in
Limburg, maar uit angst voor verraad komt hij
terecht in Zutphen in de Raadhuissteeg 9 bij zijn
oom Casper Israël die getrouwd is met Louise,
een Duitse vrouw met connecties. Ronald: "Op
een gegeven moment is mijn oom gearresteerd
en toen is mijn tante op hoge poten naar Kamp
Vught gereisd. Een broer van haar was een hoge
officier in het Duitse leger en toen heeft ze daar
moedig gebruik van gemaakt door te zeggen: Dat
kunnen jullie niet maken, jullie moeten hem
vrijlaten!"
Ronald gaat naar het Friese Brantgum bij een
vriendin van zijn stiefmoeder onder de schuil
naam 'Ronald Visser'. Ronald: "Brantgum had
ongeveer driehonderd inwoners van wie er mis-
Hun dochter wordt vernoemd naar Frits' jong
overleden echtgenote, maar is het ook een hu
welijk uit liefde? Ellen: "Van mems kant zeker.
Ik weet wel dat haar moeder heel erg boos op
haar is geweest. Want wie trouwt er nou in die
tijd met een jood met ook nog eens drie kleine
kinderen? Dat moet echte liefde zijn geweest."
Angst voor verraad
Ondanks de zeer betrekkelijke veiligheid van
het gemengde huwelijk besluit Frits om zijn
schien wel tien procent onderduiker was." Ar
nold komt uiteindelijk terecht in Murmerwou-
de.13 Ook Ellen wordt naar Friesland gebracht,
na allerlei omzwervingen, en brengt de oorlog
door in Holwerd.
Frits Israël besluit eveneens onder te duiken;
op de persoonskaart van Sibbeltje Faas staat
dan ook genoteerd over haar man: VOW oftewel
'Vertrokken Onbekend Waarheen'14 Op zijn on
derduikadres aan de Distelvoorstraat 24 helpt
hij onder meer mee met het stencilen van De
ZUTPHEN 17
Ellen houdt de
foto van haar
vader vast, naast
haar zit haar
broer Ronald.
2019 1