op de lijst'. Ik was op een gegeven moment de enige nog in de eerste klas, de rest was al weg: ondergedoken of naar Westerbork. Toen mocht ik, wat anders nooit mocht, met een kroontjes pen schrijven."11 De anti-Joodse maatregelen worden strenger en strenger. Zo volgt er een aankondiging dat per 1 januari 1942 joden geen niet-Joods huishoude lijk personeel meer in dienst mogen hebben en ook het verbod op huwelijken tussen Joden en niet-Joden komt eraan, per 25 maart 1942. In die periode besluiten Frits en Sibbeltje te trou wen. Hoewel Sibbeltje geen toestemming krijgt van haar ouders, wordt het huwelijk na tussen komst van de kantonrechter voltrokken op 31 december 1941. Ellen: "Het was sowieso veili ger voor mijn vader om een gemengd huwelijk te hebben. En dan was het nog beter als je een kind kreeg. Dat is dus onze zus Cisca geworden, dat is precies negen maanden later gebeurd." drie vol-Joodse kinderen Arnold, Ronald en El len toch te laten onderduiken, mede omdat Frits betrokken is bij het maken van het illegale com munistische blad De Waarheid. Dat gebeurt op 15 februari 1943.12 Arnold duikt eerst onder in Limburg, maar uit angst voor verraad komt hij terecht in Zutphen in de Raadhuissteeg 9 bij zijn oom Casper Israël die getrouwd is met Louise, een Duitse vrouw met connecties. Ronald: "Op een gegeven moment is mijn oom gearresteerd en toen is mijn tante op hoge poten naar Kamp Vught gereisd. Een broer van haar was een hoge officier in het Duitse leger en toen heeft ze daar moedig gebruik van gemaakt door te zeggen: Dat kunnen jullie niet maken, jullie moeten hem vrijlaten!" Ronald gaat naar het Friese Brantgum bij een vriendin van zijn stiefmoeder onder de schuil naam 'Ronald Visser'. Ronald: "Brantgum had ongeveer driehonderd inwoners van wie er mis- Hun dochter wordt vernoemd naar Frits' jong overleden echtgenote, maar is het ook een hu welijk uit liefde? Ellen: "Van mems kant zeker. Ik weet wel dat haar moeder heel erg boos op haar is geweest. Want wie trouwt er nou in die tijd met een jood met ook nog eens drie kleine kinderen? Dat moet echte liefde zijn geweest." Angst voor verraad Ondanks de zeer betrekkelijke veiligheid van het gemengde huwelijk besluit Frits om zijn schien wel tien procent onderduiker was." Ar nold komt uiteindelijk terecht in Murmerwou- de.13 Ook Ellen wordt naar Friesland gebracht, na allerlei omzwervingen, en brengt de oorlog door in Holwerd. Frits Israël besluit eveneens onder te duiken; op de persoonskaart van Sibbeltje Faas staat dan ook genoteerd over haar man: VOW oftewel 'Vertrokken Onbekend Waarheen'14 Op zijn on derduikadres aan de Distelvoorstraat 24 helpt hij onder meer mee met het stencilen van De ZUTPHEN 17 Ellen houdt de foto van haar vader vast, naast haar zit haar broer Ronald. 2019 1

Periodiekenviewer van Erfgoedcentrum Zutphen

Zutphen (vanaf 1982) | 2019 | | pagina 17