mijn eerste verjaardag," zegt Ellen. "Ik kan me
dus niets van haar herinneren." Ronald: "Ik kan
me ook niet herinneren dat er een vrouw was die
mijn moeder was, dat is helemaal weg."
Sibbeltje Faas
Na het overlijden van zijn vrouw kan Frits Isra
el een baan krijgen in Amsterdam en hij verlaat
Zutphen. Hij arriveert samen met zijn drie kin
deren op 1 juni 1937 in de Topaasstraat 13.8 El
len: "Hij heeft toen een advertentie gezet voor
een hulp in de huishouding en daar reageerde
een vrouw uit Friesland op, Sibbeltje Faas. Ze
dacht eigenlijk een heel treurig gezin aan te tref
fen in tranen maar dat was niet zo. We waren
een gewoon functionerende familie, dat vond ze
heel bijzonder."
Op 15 maart 1938 laat Sibbeltje zich inschrij
ven in Amsterdam en al gauw verandert haar rol
in het gezin Israël. Ellen: ,"We begonnen haar
mama te noemen, later werd dat 'Mem'. Ze was
heel handig in kleertjes naaien en dat heeft ze
toen voor ons gedaan, samen met onze vader. Ik
heb ook foto's van ons voor de komst van Mem
en dan zien we er nog wat slonzig uit, maar la
ter zijn we allemaal keurig gekleed met haartjes
netjes gekamd."
Als de oorlog in Nederland uitbreekt op 10
mei 1940, verandert de sfeer in huis. Ellen, tegen
haar broer Ronald: "Kan jij je nog herinneren
dat de sirenes afgingen? Toen was ik net 4 jaar."
Ronald: "Ik denk dat mijn herinneringen terug
gaan tot het begin van de oorlog, toen de vlieg
tuigen overkwamen. Dat geluid, om nooit te ver
geten." In de zomer van 1941, op 11 juli, verhuist
het gezin Israël naar de Kometensingel 589, in
Tuindorp Oostzaan.9 Dat is op verzoek van het
verzet waarmee Frits in contact is, daar kan hij
meer betekenen.10 Ook is de nieuwe wijk veiliger
dan de Topaasstraat, het is geen typisch joodse
buurt.
Want sluipenderwijs wordt er een reeks van
anti-Joodse maatregelen ingevoerd, zoals het
weren van joodse kinderen van openbare scho
len per 1 september 1941. Alle joodse kinderen
moeten naar een joodse school, ook Arnold, Ro
nald en Ellen.
Ellen, kijkend naar een schoolfoto van Arnold,
haarzelf en Ronald: "Die foto is op het joodse
schooltje gemaakt. Ik kan me nog heel goed her
inneren, dan kwam er een kind niet opdagen en
dan vroeg de onderwijzeres, De Haas heette ze
geloof ik: 'Weten jullie waarom die of die er niet
is?' En dan werd er altijd gezegd: 'Hij stond op
de lijst'. Dat is me altijd bijgebleven: 'Hij stond
Arnold, Ellen en
Ronald Israël
rond 1942.
-Iti lÜTiii
16 ZUTPHEN
2019 1
