aangehouden, zoals in het geval van de eerderge
noemde Willem van Rietvelt van de klasse 1808.
Pas op 31 mei 1811 nam de prefect het besluit dat
Willem van Rietveld wegens een zware liesbreuk
moest worden afgekeurd en dat er voor hem een
boetebedrag vastgesteld moest worden.
Zutphenaren in Franse
regimenten
De meeste Zutphense mannen in Franse krijgs
dienst waren gewoon soldaat; sommigen bereikten
een officiersrang. Zo waren er achttien luitenants,
zeventien kapiteins, een majoor en twee kolonels
van Zutphense afkomst.11 En ook drie generaals
van de keizerlijke armée, onder wie Stedman en
Van Hasselt, waren geboortig van Zutphen.
Van 371 Zutphense mannen is bekend bij wel
ke legereenheden zij hun krijgsdienst vervul
den. Het blijkt dat in maar liefst 48 verschillen
de Franse eenheden en regimenten Zutphense
mannen hebben gediend. Veel jongens kwamen
terecht als voetsoldaat in de linieregimenten
van de infanterie. Alleen al in het 123e tot en met
126e linieregiment 133 Zutphenaren en nog eens
31 bij het 33e lichte infanterie. Maar ook dienden
er Zutphenaren bij de cavalerie: 14 man bij het
11e huzaren, 7 man bij het 14e kurassiers en 15
man bij het regiment lanciers. Het 9e reg. artille
rie had 44 Zutphenaren in de gelederen. En zelfs
dienden er Zutphense jongens bij de Gardes
d' Honneur, keizerlijke elitetroepen.
Napoleon weg, dienstplicht blijft
Op 17 november 1813 stonden Russische en
Pruisische troepen voor de poorten van Zut-
phen, dat na een kort beleg werd bevrijd van de
Franse overheersers. De eerste kozakken waren
al op 12 november ons land binnengetrokken.
Een week later hield de cohesie van het Franse
bestuur in Nederland op te bestaan. Daarmee
liepen de Franse lichtingen ten einde, maar de
dienstplicht bleef. Soeverein vorst Willem I nam
die in bijna ongewijzigde vorm over. Voor Zut-
phen begon dat al direct in januari 1814 toen er
tachtig mannen voor de landmilitie werden op
geroepen.
De militaire dienstplicht is tot op heden blij
ven bestaan, al werd op 1 mei 1997 de opkomst-
plicht opgeschort. Bijna twee eeuwen lang is de
dienstplicht een werkzaam instrument geble
ken om het leger van mankracht te voorzien. B
Noten
Nederlands Instituut voor Militaire Historie
(NIMH), databank Nederlandse militairen in het
leger van Napoleon; www.archieven.nl/mi/2231/?-
mizig=364&miadt=2231&milang=nl&misort=last_
mod|desc&miview=tbl.
2. NIMH, databank Nederlandse militairen in het
leger van Napoleon, militairen uit Zutphen.
3. Regionaal Archief Zutphen (RAZ), archief 0001,
brieven maire 1811-1813.
4. RAZ, archief 0001, inv.nr. 493, maire 1811, 21
april 1811; Joor, J., De Adelaar en het Lam. Onrust,
opruiing en onwilligheid in Nederland ten tijde van
het Koninkrijk Holland en de inlijving bij het Franse
Keizerrijk (1806-1813), Amsterdam 2000, pp. 340,
341.
5. Tot Nederland behoorden destijds ook België en
Luxemburg.
Hermans, M.R. (Red.), Statistieke beschrijving van
Gelderland van 1808. II. Kwartier van Zutphen, Arn
hem 1986, pp. 20 - 30, 126 - 132.
D'Alphonse, F.J.B., 'Apergu sur la Hollande.
Présenté a S.E. Le Ministre de l'Intérieur, comte
de l'Empire', in: Bijdragen tot de statistiek van Ne
derland. fs Gravenhage 1900); Colenbrander, H.T.,
Inlijving en opstand, Amsterdam 1913, pp. 103-104;
Joor, pp. 102-106, 322-342; RAZ, archief 0001, inv.
nrs. 75-77, 135, 493-497a, archief burgemeester en
maire 1810-1815; Gelders Archief, toegang 0016,
Gewestelijke besturen in de Bataafs-Franse tijd,
14.2.10.2 Krijgsmacht, 14.2.10.2.2. afzonderlijke
eenheden, 14.2.10.2.2.1 Nationale Garde; Naber,
Joh.W.A., Overheersching en vrijwording (1909), pp.
140-141.
8. RAZ, archief 0001, inv.nr. 493, maire 1811, extract
verbaal prefect van het departement Boven-IJssel
13 febr.1811.
9. RAZ, archief 0001, inv.nr. 493, maire 1811, reisor-
der voor de raad van recrutering 22 maart 1811.
Extract registers besluiten prefect 13 april 1811;
maire 1811, prefect Boven-IJssel aan de maire van
Zutphen 18 maart 1811.
10. RAZ, archief 0001, inv.nr. 493, maire 1811, onder
prefect Zutphen aan de maire van Zutphen 27
april 1811.
11. NIMH, databank Nederlandse militairen in het
leger van Napoleon.
Over de
auteur
Evert Jan Rieksen
(*1954) promoveert
op de arbeidsge-
schiedenis van het
3e regiment jagers
33e regiment
lichte infanterie,
waarbij een aantal
dienstplichtigen
uit Zutphen diende.
Ook werkt hij aan
een boek over de
ruim 600 Zut-
phense en Warns-
veldse mannen in
krijgsdienst tussen
1806 - 1815. Daarin
komen o.m. aan de
orde de machinerie
van de dienstplicht,
Zutphenaren bij
de blokkade van
Hamburg, Zutphen-
se arbeiders bij het
beleg van Deven
ter, de last van de
Russen in Zutphen
na het vertrek van
de Fransen. Een
Zutphenaar die het
allemaal meemaak
te was sergeant
Willem Gervedink.
Over diens lotge
vallen schreef de
auteur een artikel
dat in een volgen
de aflevering van
ons tijdschrift zal
verschijnen.
ZUTPHEN 13
1.
6.
7.
2019 1