meer dan tweehonderd Zutphense mannen in
gezet voor diverse werkzaamheden. Arbeiders,
timmerlieden en houthakkers voor werk aan
vestingen, bakkers om de soldaten van brood
te voorzien, artsen om te helpen bij medische
keuringen etc.3 Zo moest de Zutphense arts A.G.
Klose assisteren bij de keuringen van rekruten.4
Maar na de bevrijding van het Franse juk
veranderde er niets. Soeverein vorst Willem
I handhaafde de door Napoleon ingevoerde
dienstplicht, want de geallieerden eisten van
Nederland een groot leger.5 Met de lichtingen
van 1814 en 1815 werden zo opnieuw tientallen
mannen uit Zutphen opgeroepen, nu voor het
Nederlandse leger. Dat betekent dat ongeveer de
helft van de Zutphense mannen, die in de kracht
van hun leven waren, actief betrokken is geraakt
bij de oorlogen tussen 1811 en 1815.
Die drainage aan mankracht naar de armée
moet grote invloed op de lokale economie heb
ben gehad. Hoe groot precies, zou nader onder
zoek moeten uitwijzen. Zutphen was in die tijd
een nijver stadje, met ongeveer 7500 inwoners
die overwegend binnen de contouren van de
vesting woonden. Op de gronden buiten de stad
werd veeteelt bedreven en enige landbouw. Zut-
phen kende tientallen fabriekjes en bedrijfjes.
Via de IJssel en de Berkel werd handel gedreven
van Rotterdam tot Groningen en tot voorbij het
Munsterland. Zutphen, eigenlijk gewoon het
centrum van 'de wereld' dus. Naast het verlies
aan arbeidskrachten leed de handel schade door
de Blocus Continental, het verbod op handel met
Engeland, door Napoleon ingesteld om Enge
land economisch te breken waar het hem mili
tair niet lukte. En zoals een handelsboycot tegen
Rusland in onze tijd gevolgen heeft voor lokale
producenten van tomaten en peren, zo onder
vond in Zutphen met name de enige zeepziede-
rij die Zutphen rijk was, ernstige hinder van de
exportbeperkingen.6
De lichtingen van de dienstplicht
Tussen begin februari 1811 en juli 1813 werden er
tien lichtingen opgeroepen.7 Uit Zutphen wer
den er op papier in eerste instantie 92 man in
actieve dienst opgenomen. De werkelijke groep
was groter, omdat er ook mannen opgeroepen
werden als vervanger voor degenen die alsnog
afgekeurd werden, onderweg stierven, deser
teerden of anderszins verdwenen uit het leger.
Er zijn twee belangrijke oorzaken waardoor
de werkelijke aantallen conscrits (rekruten,
dienstplichtigen) afweken van de bij decreet
vastgestelde aantallen. De organisatie van de
dienstplicht was gericht op effectieve aantallen
10 Zutphen
De houtzaag
molen met
sleephelling van
A.G. Wyers op
de Mars. Moge
lijk heeft ook dit
bedrijf last gehad
van de conscrip
tie. Aquarel door
een onbekende
kunstenaar, ca.
1800.
2019 1