Het strategisch verval van de
vesting Zutphen
Joop Tangerink.
De nederzetting Zutphen groeide van lokale sterkte uit tot een belangrijke vestingstad.
In de 17e en 18e eeuw was de vesting Zutphen van grote strategische betekenis voor de
landsverdediging. Daarna werd het belang van de vesting Zutphen minder. Vooral veran
deringen in de manier van oorlog voeren en de ontwikkeling van nieuwe wapens waren
daar debet aan.
Na de verwoesting van 882 is er een ringwal
met palissades gebouwd rondom wat nu het
's Gravenhof heet. Bij aanvallen trok de woon
gemeenschap zich terug in die vesting. Men
verdedigde zich en wachtte tot de vijand de
aftocht blies. De strategie was: vestingbehoud
om na de aftocht van de vijand weer gebruik
te kunnen maken van wat men als zijn leef- en
jachtgebied beschouwde. Vestingbehoud dus
ten behoeve van gebiedsbehoud. In andere
nederzettingen en vestingen ging dat net zo.
Duizend jaar lang - tot 1874 - bleef dat de
militaire strategie. Het leef- en jachtgebied
had toen inmiddels de omvang van heel Ne
derland.
Prins Maurits veroverde in 1591 Zutphen in
vijf en Deventer in tien dagen. Zo makkelijk
ging dat, twee steden in amper twee weken.
Zo betrekkelijk was dus ook de gevechtswaar-
de van deze vestingsteden. Geen wonder, als
je met kanonnen uit 1591 op stadsmuren van
omstreeks 1200 en 1300 schiet. Kanonnen
hadden een snelle ontwikkeling doorgemaakt
en de vesting Zutphen was daar niet op aange
past. Daarom werden na 1600 vooral aarden
stadswallen aangelegd en zo min mogelijk
stenen stadsmuren. In aarden wallen is geen
bres te schieten, in stenen muren wel. Trou
wens, met een beter gemotiveerd garnizoen
en een burgerbevolking die bereid was zich
tot het uiterste te verdedigen had Zutphen de
belegaars van 1591 misschien wel langer kun-
nen weerstaan. Haarlem (1572/^3) en Alk
maar (1573) hadden dat eerder al laten zien.
Onder Prins Maurits domineerde de artille
rie bij de belegering van steden. Zo dicht mo
gelijk bij de stadsmuur werden bresbatterijen
geïnstalleerd met het zwaarste geschut dat be
schikbaar was. Het doel van zo'n batterij was
het schieten van bressen in de stadsmuur.1
Het beleg van Zutphen door de troepen van Prins
Maurits in mei 1591; duidelijk zijn de vurende
kanonnen van een bresbatterij te zien. Uitsnede
uit een kaart naar Barth. Willemsz. Dolendo, 1601.
(Rijksmuseum Amsterdam)
^utphen - 2018/4 99
