Hendrick Schull
Knuppels, messen en wijn op de Sont
Mirjam van Velzen-Barendsen en Jerem van Duijl
Geen kleine vis
In een onderzoek in de Sontregisters trof onderzoeker Jerem van Duijl meerdere malen
ene 'Hendrick Schull' uit Zutphen aan. In de Sont, de zeestraat tussen Denemarken en
het hedendaags Zweedse schiereiland Schonen, hief de Deense koning tol over de sche
pen die voorbij voeren. Een korte blik in de Zutphense archieven maakte duidelijk dat er
veel over Hendrik terug te vinden is. Hierop werd door Mirjam van Velzen van het Regi
onaal Archief Zutphen besloten Hendricks doen en laten eens aan een nader onderzoek
te onderwerpen.
Hendrick stamt uit een familie met een flinke
vinger in de pap in bestuurlijk Zutphen. Zijn
vader, Telman Schull, is secretaris van Zut
phen en zijn oom Johan rentmeester. Maar
desondanks is het geen familie met een smet
teloze geschiedenis; in 1519 beschuldigt de
stad de gebroeders Telman en Johan
van het vervaardigen van vervalste
schepenbrieven en het onrechtmatig
gebruik van het stadsbrandijzer.1
Rond deze tijd is Hendrick al vol
wassen en speelt hij zelf ook een rol in ver
schillende rechtszaken. Zo wordt hij in Baak
beschuldigd van het "doerstecken ende wech-
werpen" van een dijk en loopt er in 1533
een zaak in Wilp, waar hij op een of andere
manier bij betrokken is.2 Als er dan in 1547
een akte van het mannen- en vrouwenhuis
het Bornhof opduikt, waarin staat vermeld
dat Hendrick zich wegens doodslag op Bernt
Kueser tot een schenking van 125 daalders
verplicht, kan men de conclusie trekken dat
Hendrick een flink strafblad had.
Maar de bronnen zijn nog niet uitverteld.
Zo komt Hendrik acht keer voor in registers
van de Sonttol.3 Omdat de 16e-eeuwse Sont-
tolregisters lang niet allemaal bewaard zijn
gebleven, is de kans groot dat Hendrick nog
vaker naar het Oostzeegebied is afgereisd. In
1540 treffen we hem voor de eerste keer in
de Sont aan. Hij heeft dan 28 aam Rijnwijn
bij zich.4 Dit lijkt een grote hoeveelheid, als
we bedenken dat een aam ruwweg 150 liter
is, maar in de Sont is het een kleine vis. Twee
jaar later is Henricks partij rijnwijn met 105
aam veel groter.5
-f--3 v*. M") <9 "i"
dj off is'ffS- -po- -
Tff „f3-
44
xT/V (T*
Hendrick passeert in 1540 de Sont met 28 aam
Rijnwijn. (Sound Toll Registers Online, film 2, scan
68)
Hendrick is een koopman in de laatste bloei
periode van de Hanze. Hij handelt in wijn uit
het Rijnland en heeft waarschijnlijk ook bezit
tingen in Keulen; hij overlijdt daar in 1581
Een derde deel van zijn nalatenschap gaat
over op het vrouwenconvent Isendoorn, we
gens de opname van zijn zuster aldaar.6 Daar
naast heeft hij huizen in Zutphen, waaronder
het huidige Beukerstraat 27, Lange Hofstraat
21 en Sprongstraat 2, dat hij in 1561 koopt,
nadat hij en zijn vrouw Jorden Kreijnck hun
huis in de Polsbroek hebben verkocht.7 Deze
Jorden is niemand minder dan de dochter
van de toenmalige burgermeester Johan
Kreijnck. Na hun huwelijk voeren Hendrick
104 ^utphen - 2017/4
