EMANUEL
Met bliidschap seven!
wii kennis van de se- I
boorte van onzen zoon
H. Snataser.
B. Snataser-Polak.
9 Mei 1943.9194
De vernietiging van de Joden
Vanaf mei 1942 moeten Joden een Davidster
dragen op hun kleding. In juni mogen de
Joden niet meer fietsen en moeten ze hun
fietsen inleveren. In juli krijgt een aantal Zut-
phense Joden een oproep voor de werkkam
pen. De meesten gaan vrijwillig. De enkeling
die wegloopt of ziek is, wordt later niet door
de Duitsers opgepakt. Die zomer krijgen ook
alle Nederlandse mannen boven 18 jaar een
oproep voor de Arbeidsdienst. Ze moeten een
halfjaar gaan werken in Duitse fabrieken. De
vraag naar onderduikplaatsen neemt toe.
In september ontdekt Betty dat ze zwanger
is. Ze maakte zich al zorgen, want het duurde
wel wat lang. Nu krijgen ze toch een baby. Ze
zijn dolgelukkig!
De geboorteaankondiging. Het Joodsch Week
blad 21 mei 1943 (www.joodsmonument.nl/per-
son/324098)
Op 17 november 1942 is er een grote razzia in
Zutphen. 78 Joden worden opgepakt en naar
concentratiekampen afgevoerd. Herman
komt die ochtend binnen in een lege bakkerij
en hoort van de buren dat zijn oom en tante
zojuist zijn opgepakt. Hij kan op het station
nog net afscheid nemen van oom David, tan
te Hedwig en hun dochters Flora en Henny.
Ze worden kort daarop vergast in Auschwitz.
De inboedel van de bakkerij wordt door de
Duitsers in beslag genomen. Herman en Bet
ty moeten leven van hun spaargeld. Betty's
zwangerschap verloopt goed. Ze is handig en
maakt haar eigen zwangerschapskleding.
Eind januari 1943 bonzen Duitsers op de
deur van Raadhuissteeg 18. Julie Snatager
(61 jaar) moet meekomen. Huilend neemt
ze afscheid van Herman en haar zwangere
schoondochter Betty. Ze komt op 1 februari
om in de gaskamers van Auschwitz.
Naar Westerbork
Wat moeten Herman en Betty doen? Een on-
derduikplek vinden voor een zwangere vrouw
is erg lastig. Een huilende baby kan de Duit
sers immers alarmeren. Bovendien is de kans
klein dat ze in onderduik bij elkaar kunnen
blijven. Ze besluiten de gebeurtenissen sa
men af te wachten.
Op 22 maart 1943 worden Betty en Herman
Snatager opgepakt en gedeporteerd naar
Westerbork. Meteen bij aankomst worden
ze gesplitst. Betty, die ruim zeven maanden
zwanger is, moet naar de vrouwenbarak en
Herman krijgt een plek in de mannenbarak.
Gelukkig kunnen ze elkaar 's avonds na het
werk treffen bij de culturele voorstellingen of
in het winkeltje. Het kamp is dichtbevolkt en
het is er vies. Ze zitten na korte tijd al onder
de vlooien en luizen. Maar er zijn veel Joodse
doktoren die zieken behandelen. Op 9 mei
1943 bevalt Betty in kamp Westerbork van een
zoon. Herman en Betty noemen hem Emanu-
el, naar Hermans vader. Ze laten in het Joods
Weekblad van 21 mei een geboorteadverten
tie plaatsen om de thuisblijvers in te lichten.
Maar de baby sterft al op 26 mei 1943. De urn
met zijn as wordt op de Joodse begraafplaats
in Diemen bijgezet. Betty en Herman gaan in
juli 1943 samen op transport. Zij komen om
in Sobibor op 23 juli 1943.
Literatuur:
- Digitaal monument Joodse gemeenschap
Nederland: www.joodsmonument.nl.
- H. Snatager: Zo gaan we allemaal: brieven van een
vervolgd man. Spaarndam 1988.
84 ^utphen - 2017/3
