ren werd schadevergoeding aangevraagd. 29
De landsregering bleef achter met een kater.
Met de gevechtskracht van ons leger was van
alles mis gebleken.
Literatuur:
- B.P. Hoppenbrouwer, 'De Nederlandse mo
bilisatie van 1870', in W. Klinkert e.a. (red.):
Mobilisatie in Nederland en België 1870 1914
1939. Amsterdam 1991.
- W. Bevaart, Nederlandse defensie 1849-1874.
's-Gravenhage 1993.
- Anne Doedens Liek Mulder, Frans-Duitse
oorlog 1870-1871. De Moeder van De Grote Oorlog.
Zutphen 2015.
Bronnen en noten:
1 Iets van deze troepenverplaatsingen is terug te
zien in de gegevens betreffende het garnizoen
in het Adresboek Zutphen 1871.
2 Zutphensche Courant (hierna: ZC) 23 juli
1870.
3 Verslag nopens de mobilisatie van een gedeelte
van het leger in 1870 en de verdere in verband
daarmede genomen maatregelen, Den Haag,
1871 (hierna: Verslag nopens www.statenge-
neraaldigitaal.nl).
4 Regionaal Archief Zutphen (hierna: RAZ),
archiefnr.2, inv.nr.370 (Ingekomen Stukken
1870: brief Netscher 22 juli).
5 Later minister van Oorlog.
6 De Plaats Commandant was een soort facility
manager die allerlei zaken regelde tussen
gemeentebestuur en garnizoenscommandant.
Over de troepeninzet had hij niets te vertellen,
dat was het terrein van de garnizoenscomman
dant. De nieuwe vestingcommandant kreeg
tijdelijk de eindverantwoordelijkheid voor
beide taken.
7 ZC 29 september 1870.
8 Voor een verklaring van deze termen zie bijv.
http://www.coehoorn.nl/terminologie.
9 Mineurs: soldaten die ondermijningen graven
en explosieven aanbrengen; sappeurs: soldaten
die versperringen, (spoor)wegen, loopgraven
e.d. aanleggen. Later gingen de Mineurs
Sappeurs samen met de Pontonniers op in de
Genie.
10 RAZ, archiefnr.2, inv.nr.370 (brief Netscher 7
aug.1870).
11 ZC 9 augustus 1870.
12 ZC 21 juli 1870.
13 Kringenwet 1853 (zie bijv. http://www.forten.
info/index.htm?http://www.forten.info/wet-
ten/kringenwet.htm
14 RAZ, archiefnr.2, inv.nr.370 (brief Netscher 24
juli 1870).
15 ZC 4 en 9 augustus 1870.
16 Verslag nopens
17 RAZ, archiefnr.2, inv.nr.370 (circulaire Provin
cie Gelderland, no. 3844/19, 3e afdeling, 30
juli 1870).
18 Verslag nopens
19 De Waliënkazerne op het 's Gravenhof, de
kazerne Latijnse School aan de Rozengracht
en de IJzendoornkazerne op de Nieuwstad.
20 RAZ, archiefnr.2, inv.nr.370 (brief Reiche 17
juli 1870).
21 Reglement op de Huisvesting of Kazernering
van de Troepen van den Staat, Den Haag en
Amsterdam, 1814.
22 ZC 19 juli 1870.
23 Dit bleek inderdaad een leemte in de Inkwar-
tieringswet van 1866, die alleen sprak van
oorlogstoestand en staat van beleg. Ons land
was niet in oorlog. De mobilisatie was weliswaar
een voorbereiding op een mogelijke oorlogs
toestand, maar dat is niet hetzelfde. De inkwar
tiering was dus strikt genomen onrechtmatig.
Het Verslag nopens stelde dit naderhand als
een ernstig gebrek aan de kaak. De fout werd
in latere versies van de wet hersteld.
24 RAZ, archiefnr.2, inv.nr.170 (Verbaal B&W
1870: concept brief 27 juli aan de minister van
Oorlog).
25 RAZ, archiefnr.2, inv.nr.370 (brief Netscher 26
juli 1870).
26 Jaarverslag Gemeente Zutphen 1870.
27 RAZ, arch.nr.2, inv.nr. 3440.
28 De in deze paragraaf vermelde gebeurtenissen
zijn een selectie uit berichten, mededelingen
en advertenties in ZC juli-september 1870.
29 RAZ, arch.nr.2, inv.nr.198 (Index Verbaal
B&W, Mil. Zaken, 13 okt.1870).
20
Zutphen - 2017/1
