Drie musketiers in verschillende stadia van het
afvuren van een musket. Een musket was zwaarder
dan een roer en moest bij het richten en vuren
gesteund worden met een ijzeren steunvork (four-
quet, furket). (Prenten Jacob de Gheyn, ca. 1610.
Rijksmuseum Amsterdam)
Al in 1607 zijn de roers helemaal verdwenen,
terwijl de verhouding tussen de aantallen
vuurwapens en spiesen binnen de compag
nie was verschoven naar ruwweg 1 op 1 Ook
werden de compagnieën kleiner, hetgeen
deels is terug te voeren op de toegenomen
vuurkracht. Tabel 2 geeft een overzicht van
de veranderingen die zich voltrokken in de
samenstelling en de bewapening van een ge
middelde compagnie voetvolk van het Staatse
leger gedurende het eind van de 16e en begin
van de i7e eeuw.5
Er zijn vier opvallende trends te zien:
1 Het roer verdwijnt in vrij korte tijd ten
gunste van het musket.
2 Het aandeel spiesen neemt snel toe en
stabiliseert vervolgens op bijna 40%.
3 De verhouding vuurwapens blanke wa
pens stabiliseert op ongeveer 1 1.
4 Het aantal manschappen in een compag
nie is in deze periode gehalveerd.
We gaan nu terug naar de bewapening van
het Zutphense garnizoen (tabel 1 Als we
bedenken dat daar een momentopname uit
1592 gegeven wordt van vier afzonderlijke
compagnieën, dan is de overeenkomst met
tabel 2 (bij 1593), waar gemiddelde cijfers
voor de gehele infanterie van het Staatse le
ger getoond worden, verbluffend te noemen.
Dat geldt zowel voor de wapenverdeling als
voor de compagniessterkte.
Nog meer monsteringen
Een volgende monsterrol van het Zutphense
garnizoen dateert van 20 november 1606.6
De troepen van kolonel Diederik van Dorth
worden dan gemonsterd. Behalve twee vanen
ruiterij zijn er twaalf compagnieën voetvolk.
Over de bewapening van deze compagnieën
wordt jammer genoeg niets vermeld. Alleen
hun sterktes staan genoteerd. Die verschil
den onderling nogal. De kleinste compagnie,
met slechts 65 man, was die van kapitein Jorg
Visuele instructie voor het hanteren van de onge
veer zes meter lange spies. (Prent Jacob de Gheyn,
ca.1610. Rijksmuseum Amsterdam)
114 ^utphen - 2016/4
