uitgegroeid tot de Levensboom, Christus, die
van zichzelf zei: "Ik ben de deur".13
5°
De twee vergulde honden sluiten in deze rij
met hun boodschap aan bij het verhaal van
Jezus, Maria en de apostelen.
In de fries met jachtvoorstellingen maken
de zittende honden contact met mensen die
aan hetjagen zijn. De honden in de figuren 3
en 4 kijken de passanten aan. Zij moeten goe
de predikers voorstellen, die ieder die langs
komt aanraden de eenhoorn te volgen. In de
fries is te zien hoe de hemelse eenhoorn, sym
bool van Christus, vanuit het hemels paradijs
naar de aarde gejaagd wordt, bij de schoot van
de maagd staat, een pijnlijke bilsteek krijgt,
van angst zijn nekharen rechtop heeft staan
over wat hem allemaal wordt aangedaan en
een dodelijke neksteek krijgt. Wie zijn spoor
volgt komt uit in het Hemelse Jeruzalem.14
Figuur 5 zal een dwaalleraar zijn; hij is in
tegengestelde richting afgebeeld. Hij zit ach
ter een dansgroep en heeft geen oogcontact
met de dansers, die ook nog op het verkeerde
(linker)been staan. De achterste danser staat
gebukt en dicht bij de hond (Fig. 7). De dans
groep loopt niet op hem toe, maar hij trekt of
bijt de dansers terug. Hij verhindert zo dat ze
bij de eenhoorn en de maagd kunnen komen
en de weg kunnen volgen naar het Hemelse
Jeruzalem. Daarmee staat deze figuur in de
traditie van de valse prediker op de muur
schildering De weg naar het zielenheil in de kerk
Santa Maria Novella in Florence, die ook de
dansgroep de hel inlokte.
Goede en kwade waakhonden binnen het
kerkelijk domein, in de Handelingen van Pe
trus wordt er over verteld, de kerkvaders heb
ben er vaak over geschreven, in de Walburgis-
kroon kunnen we ze aan het werk zien.
Noten
1. De symboliek van de kroon gaat terug op
Op. 21:2-14.
2. Herman Pleij, Van karmijn, purper en blauw. Over
kleuren in de Middeleeuwen en daarna, Amster
dam 2002, pag.30.
3. Een soortgelijke dansgroep is onder in de hel
te zien in de muurschildering 'De weg naar
het zielenheil', Santa Maria Novella, Florence,
1365/1367; naar binnen gelokt door een valse
prediker van Gods Woord.
4. Frits van Oostrom, Het woord van eer, Amster
dam 1966, pag. 132.
5. De eenhoorn bij de schoot van de maagd is een
metafoor voor de menswording van Christus.
6. Op het retabel van de Sankt-Brictius in Schöp-
pingen ligt hij bijvoorbeeld klem onder de
omgevallen deur van de hel, doordat Christus
de hel geopend heeft.
7. 'Hoe luid zong de leraar op de tinnen', Berti-
ne Bos, Das deutsche geistliche Lied vom
telalter bis zur Romantik. Nijmegen 2003, pag.
42-46. Het liedje ontstond mogelijk in onze
regio en er zijn zeker 25 variaties van bewaard
gebleven.
8. Dat de hond soms als attribuut kan afgebeeld
zijn om zijn helende tong valt buiten het
bestek van dit artikel. Evenals de hond als
beeld van trouwe liefde op insignes uit die tijd,
waarop hij voorkomt als boodschapper tussen
man en vrouw in de hoofse liefdesrelatie.(bv.
Heilig en Profaan 2, Cothen 2000, afb. 610)
9. Alberto Ferreiro 'Simon Magus, Dogs and
Simon Peter' Simon Magus in Patristic, Medieval
and Early Modern Traditions, Leiden-Boston
2005, pag. 147-200.
10. Fries onder de nis, waarin de aartsengel Mi
chael is afgebeeld als doder van de draak van
het Kwaad, aan de noordzijde naast het altaar.
Wienhausen ligt ten ZO van Celle.
11. Wichmannsburger antependium, Medingen,
1450, in Kestner Museum, Hannover.
12. Detail Hooiwagen, rechterzijluik, Prado,
Madrid.
13. Zie de Kruishoutlegende. In Schloss Gottorf,
Schleswig, een schilderij waarop boven het
kruis Gods hand met een grote sleutel zelf
de toegangspoort naar de hemel opent na de
dood van Christus.
14. Aartje Bos-Oskam, De hemelse eenhoorn in de Zut -
phense kaarsenkroon, in ZUTPHEN 2009-1.
2utphen - 2016/2
