witte klei. Het vervoer van pijpaarde was in de
i7eeeuw core business van de Berkelcompag-
nie.12 Mogelijk maakte ook de stad Zutphen
gebruik van de Berkel.
Conserveren
In de bouwput van de Marstunnel werd ook
nog een losse vondst gedaan, een krommer.
Dit bleek een halffabrikaat van een knik-
spant te zijn, die met zekerheid niet van deze
boot afkomstig is. Het stuk is namelijk circa
honderd jaar jonger dan het wrak. Dit is een
mooie bevestiging van de historische bron
nen dat dergelijke schepen in Zutphen zelf
gebouwd werden.
De resten van het middeleeuwse schip wor
den momenteel geconserveerd. De i7e-eeuw-
se praam bevindt zich op dit moment in Le
lystad. Het is de bedoeling ook dit wrak te
conserveren en de boot te zijner tijd tentoon
te stellen vlak bij de plek waar hij is gevonden:
nabij de Noorderhaven in Zutphen.
Literatuur
- Daalen, S. van, 2014, 'Zutphen, wrak platbo
dem. Dendrochronologisch onderzoek van
een l7e-eeuws wrak', in Van Daalen, Dendrochro
nologie 14, Deventer, 122.
- Davis, J., 2014, 'The Zutphen Quadrant. A Very
Early Equal-Hour Instrument Excavated in The
Netherlands', in British Sundial Society Bulletin
89. Volume 26.
- Dijkstra, G., J. Eefting, B. Looper H. Mars
man-Slot, 1988, Uit Berkelbronnen. Over varen,
leven en werken op en langs de Berkel, Borculo.
- Elling, W., 1995, Westmünsterlandischer Ton
als Handelsware', in Quellen und Studien zur Ge-
schichte Vredens und seiner Umgebung III, Vreden.
- Fermin, H.A.C., 2014, 'De Apenstert. Huizen,
straten en scheepsresten uit de 13e eeuw aan
het Broederenkerkplein in Zutphen', in Zut-
phense Archeologische Publicaties 94, Zutphen.
- Fermin, H.A.C., D. Kastelein, 2013, 'Het Zut-
phense kwadrant. Archeologisch onderzoek in
de gracht van de ringwalburg op de Hout
markt te Zutphen', in Zutphense Archeologische
Publicaties 80, Zutphen.
- Fermin, H.A.C., D. Kastelein D.C. Rijs, 2015,
'De Zutphense Stadts Aeck. Een 17e-eeuwse
platbodem in de Marstunnel te Zutphen', in
Zutphense Archeologische Publicaties 100, Zutphen.
- Galema, S., R. Hermans, 1995, Rekeningen
van het Bornhof 1390-1417 (Bronnenpublica
ties Stadsarchief Zutphen 3), Zutphen.
- Groothedde, M., H.A.C. Fermin, 2007,
'Verdwenen huizen, tufstenen torens en
houten straten rond de Apenstert. Riooltra-
cébegeleiding Rozengracht-Broederenkerk-
hof-Kreynckstraat', in Zutphense Archeologische
Publicaties 27, Zutphen.
- Jappe Albers, W., 1986, Het Rijnverkeer bij Lobith
anno 1306, De tolrekening over het jaar 1306-1307
betreffende invoer en uitvoer van handelsgoederen,
Zutphen.
- Kirchner, E., 2013, 'Het Zutphense kwadrant:
een Middeleeuws polshorloge', in Pythagoras
53-1, 20-33.
- Kirchner, E., 2014, 'Het Zutphense kwadrant',
in Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde 10,
360-363.
- Oostveen, J. van, 2001, 'Kleipijpen uit Zut-
phen', in Zutphense Archeologische Publicaties 6,
Zutphen.
- Terhalle, H., 1990, Die Berkelschiffahrt, Vreden.
Noten
1 Bert Fermin is als archeoloog werkzaam bij de
gemeenten Zutphen en Doesburg.
2 Fermin 2014.
3 Groothedde Fermin 2007.
4 Galema Hermans 1995: Rekeningen Born-
hof 1402-03.
5 Jappe Albers 1986.
6 Fermin Kastelein 2013.
7 Davis 2014, Kirchner 2013, 2014.
8 Verslag van den toestand der Gemeente Zut-
phen over het jaar 1863.
9 Contrescarp: talud aan de buitenzijde van de
vestinggracht.
10 Van Daalen 2014.
11 Terhalle 1990.
12 Van Oostveen 2001; Dijkstra, Eefting, Looper
Marsman-Slot 1988; Elling 1995.
8 Zutphen - 2016/1
