1
Stadsaak
Tekening van het boven
aanzicht van de praam. De
huidplanken zijn hier alleen
in de boeg weergegeven.
(Archeologie gemeente
Zutphen)
ne ligging is het gevolg
van de locatie: het schip
lag op het grachttalud
tussen het i7e-eeuwse
Traliebolwerk en het
contrescarp9 van de ves
ting. Deze gracht heeft
tot 1863 opengelegen.
Drie dendrochronologi-
sche dateringen van het
eikenhout plaatsen de
bouw van het schip rond
1647.10 Het schip had een
lengte van ca. 13 m bij
een breedte van 2,70 m. Vf
Aan de voor- en achterzij
de had het schip een steven en een plechtje.
De bodem was vlak. Hierop lagen de spanten
die de huidplanken droegen. Om de bodem
beloopbaar te houden was een vlak aange
bracht van planken van Noors dennenhout.
De rest van het schip was gemaakt van eiken
hout uit het Münsterland.
Om wat voor soort schip gaat het? Allereerst
kunnen we vaststellen dat het een platbodem
is. Het schip heeft stevens en zou volgens de
hedendaagse typologie eerder een praam ge
noemd moeten worden dan een aak. Deze
Zutphense praam wijkt qua bouwwijze en ui
terlijke kenmerken echter op diverse punten
af van jongere exemplaren.
bakboord
Doorsnede ter hoogte van de plecht. (Archeologie
gemeente Zutphen)
Rozenbout ter ondersteuning van de dekbalk van
de plecht. (Archeologie gemeente Zutphen)
Kaart van Zutphen door Merian (ca. 1660) met
de locatie van het wrak in de vestinggracht. Het
noorden ligt links. (Particuliere collectie)
Pramen werden gebruikt als vrachtschepen
op rivieren en andere binnenwateren. In
i7e-eeuwse Zutphense bronnen wordt gerept
over 'stadsaken'. Dit waren schepen die in ei
gendom van de stad waren en gebruikt wer
den voor allerlei klusjes, zoals onderhoud aan
de grachten en vestingwerken, het vervoer
van hout, riet en bagger, het overzetten en
vervoeren van stadskoeien en mensen, visserij
et cetera. Dat in de bronnen wordt gesproken
over een aak of punt is geen belemmering
om het schip te typeren als praam. In de i7e
eeuw werden de termen aak, punt en praam
vrij willekeurig gebruikt voor verschillende ty
pen platbodems. Er was een stadsaak actief op
de IJssel, en er waren natuurlijk de schepen
van de schipbrug. Dat het inderdaad om een
stadsaak gaat is natuurlijk speculatief. Mocht
de praam identiek zijn met de in de bronnen
genoemde stadsaak, dan kunnen we de boot
zelfs toeschrijven aan stadsscheepstimmer-
6 Zutphen - 2016/1
