een erfafscheiding c.q. tuinhek [wrochte] mee
te bouwen, net zoals in de Apenstert).
Quadrans
Zutphense schippers voeren niet alleen naar
de Duitse steden aan de Rijn, maar ook naar
Vlaanderen, Holland, de Oostzee, Bergen in
Noorwegen en Noord-Engeland. Hoewel Zut-
phen aan de IJssel ligt, zijn er aanwijzingen
dat de Zutphense schippers niet via de Zui
derzee maar vooral via Dordrecht het ruime
sop kozen. Dit heeft te maken met de tolvrij
heden die de stad Zutphen in sommige ste
den wel had en in andere niet.5
Een interessante vondst in dit kader is de
quadrans die in 2013 opdook op de Hout
markt in Zutphen.6 Het instrument dateert
van rond 1300 en is het oudste in zijn soort
dat in Europa (of daarbuiten) bekend is. Met
deze quadrans kon ter hoogte van Brugge (51
graden noorderbreedte) de tijd in absolute
uren nauwkeurig worden afgelezen7, maar
bovendien kon men het instrument tussen
Brugge en Bergen (Noorwegen) gebruiken
om de breedtegraad af te lezen en afstanden
te berekenen. Dit was bijzonder nuttig wan
neer de schippers bijvoorbeeld de oversteek
naar Newcastle en Bergen waagden. Het veel
gehoorde idee dat middeleeuwse schippers
alleen langs de kusten voeren is op grond van
historische gegevens al niet houdbaar, maar
dankzij de vondst van de quadrans weten we
nu ook hoe Zutphense schippers op open zee
koers hielden.
Na de middeleeuwen stortte de Hanze gro
tendeels in en werd Zutphen als handelsstad
overvleugeld door steden in Holland. Maar
hoewel de Zutphenaren toen niet meer als
zeevaarders actief waren, wil dat niet zeg-
Bovenaanzicht van de Zutphense praam. (Archeologie
De Zutphense quadrans van rond 1300, gevonden
op de Houtmarkt. (Foto: H. Westerik)
gen dat scheepvaart hier onbelangrijk werd.
De nadruk kwam nu nog meer te liggen op
de riviervaart naar het Duitse achterland. In
dat kader moet ook het tweede Zutphense
scheepswrak mogelijk bezien worden.
Scheepswrak
Bij het uitgraven van de nieuwe Marstunnel
onder het spoor in Zutphen werd in decem
ber 2014 een scheepswrak aangetroffen (zie
de omslagfoto). Het uitgraven van het wrak
werd enigszins belemmerd doordat het in
zwaar vervuilde grond lag. Er kon alleen in
veiligheidskleding worden gewerkt en er kon
den geen vrijwilligers worden ingezet, omdat
een medische verklaring verplicht is bij werk
onder dit soort omstandigheden. In 1863 was
in de directe omgeving, bij de aanleg van het
spoor en de nieuwe vestingwerken daarom
heen, al een 14e-eeuwse scheepslading gevon
den.8
Het wrak lag scheef in de grond, met de
stuurboordzijde naar boven. Deze zijde was
dan ook grotendeels vergaan, omdat hij te
ver boven de grondwaterspiegel lag. De schui-
gemeente Zutphen)
