Schepen en scheepvaart in Zutphen in
de I3e en I7e eeuw
Bert Fermin1
Tuinhek van scheepshout
Wie scheepsarcheologie hoort, zal niet meteen denken aan Zutphen. Toch zijn hier met een
tussenpoos van vijftien maanden de resten van twee schepen gevonden. De eerste vondst
betreft resten van een I3e-eeuwse kogge, de tweede het wrak van een I7e-eeuwse praam.
De I3e-eeuwse scheepsvondst kwam als een complete verrassing. In het oude centrum
van Zutphen werd nieuwbouw ontwikkeld aan het Broederenkerkplein op een terreintje
dat onbebouwd was sinds het oude straatje Apenstert dat daar lag, op 14 oktober 1944
vrijwel weggevaagd werd bij een geallieerd bombardement. De opgraving leverde vooral
veel I3e-eeuwse vondsten op, en de oost-west georiënteerde werkput bleek een ideale
doorsnede door dit stadsdeel te zijn.2 Maar met deze twee wrakken zijn we er niet. Bij het
bouwen van pijlers voor de oude IJsselbrug werden zowel in 1862 als in 1941 resten van
een I6e-eeuws wrak waargenomen. In het kader van het project Ruimte voor de rivier ligt
de opgraving van de resten van dit derde wrak in de planning.
In de i2e eeuw groeide Zutphen snel. Er
kwam een nieuw stadsdeel aan de noordzijde
met een gracht en een aarden wal die voor
zien was van poorten en torens van kistwerk
(tufstenen schil met binnenwerk van grote
brokken ijzeroer).3 Bij een tweede stadsuit
breiding rond 1200 werd de westelijke wal
geslecht, en met het zand van die wal werd
de bijbehorende gracht gedempt tot net bo
ven het grondwaterpeil. Op de lange strook
grond die daardoor vrijkwam werden huizen
gebouwd. De palen en diverse vloerniveaus
van twee huizen zijn bij dit onderzoek opge
graven. Tegen de voorgevel van een van de
opgegraven huizen bevond zich een verblijf
voor varkens of paarden Aan de voorzijde
grensden deze huizen aan de Apenstert. Deze
straat had in de i3e eeuw, net zoals alle Zut-
phense straten, een dek van elzenhouten
stammen. In de Apenstert zijn vier fasen van
deze bestrating teruggevonden.
De Apenstert grensde aan de oude stads
gracht. Deze is in de loop van de i3e eeuw
De opgravingssleuf door de Apenstert. Vooraan de
erfscheiding van scheepshout, achteraan houten
straatconstructie van de Apenstert. (Archeologie
gemeente Zutphen)
j v _fl _J?
r
Veldtekening van de erfscheiding. Bovenaan de
balk waar het overige hout tegenaan genageld is.
(Archeologie gemeente Zutphen)
^utphen - 2016/1
3
