te hebben gehad voor Hilwigs carrière.21 En
het Nederlandse leger is nog decennia lang
drijfzakken blijven gebruiken.
Dat gaat naar Den Bosch toe...
Als gevolg van bezuinigingen werd het leger
in 1922 flink gereorganiseerd. Dat had grote
gevolgen voor Zutphen. De twee eskadrons
huzaren uit de IJzendoornkazerne werden
overgeplaatst naar Deventer. Drie weken na
dat de huzaren stilletjes vertrokken waren,22
lieten ook de militaire wielrijders Zutphen
voorgoed achter zich. De manschappen had
den er geen hartzeer van. In jolige stemming
pedaleerde de compagnie in colonne de IJs-
selbrug over, terwijl de mannen met Dat gaat
naar Den Bosch toe uit volle borst hun nieuwe
garnizoensstad bezongen.23 Na ruim drie
honderd jaren was Zutphen garnizoensstad
af.
Noten
1 Volgens een nieuwe - niet algemeen geaccep
teerde - theorie zou het woord 'fiets' afkom
stig zijn uit het Duits; in het Duitse leger werd
het rijwiel schertsend aangeduid met de term
Vize-Pferd, plaatsvervangend paard (vergelijk
ons 'stalen ros'). Fiets zou dan een verbaste
ring van Vize zijn (http://www.tntl.nl/index.
php/tntl/article/view/2340).
2 Jaarverslag gemeente Zutphen 1878-1887
(http://www.regionaalarchiefzutphen.nl).
3 Frans Netscher: 'Het Rijwiel in ons Leger', in
De Kampioenjrg. 31 (no. 11), 15 maart 1915
(http://books.google.nl).
4 Nieuws van de Dag 16-09-1889; Algemeen Handels
blad 27-07-1895; De Telegraaf28-08-1897; Nieuws
van de Dag 7-10-1898 (www.delpher.nl).
5 Recueil Militair 1909, p. 404 (M.v.O. 19 mrt.
1909. lie afd. no. 223); 1910, p. 393 (M.v.O. 16
mrt. 1910. lie afd. no. 272; 1913, p. 238 (KB 28
mrt. 1913. no. 38).
6 Staatsbegroting van het dienstjaar 1910, 2,
VIII, 11. Memorie van Antwoord, 11 dec. 1909
(www.statengeneraaldigitaal.nl).
7 Staatsbegroting 1910, 2, VIII, 2. Memorie van
Toelichting (www.statengeneraaldigitaal.nl).
8 Rob Kammelar, 'De Koloniale Reserve in Zut-
phen 1890-1912', in Zutphen 2011-3.
9 Zutphensche Courant (hierna: ZC), 2 september
1910 (Regionaal Archief Zutphen).
10 Regionaal Archief Zutphen (hierna: RAZ),
archiefnr. 2, inv.nr. 3447 (plattegrond kazerne
complex IJzendoorn).
11 Huub van Gaal, 'Voelhorens op de fiets. Het
Korps Wielrijders 1922-1946', in Bossche Bladen,
cultuurhistorisch magazine over 's-Hertogen-
bosch, 2007 (internetversie).
12 Staatsbegroting 1910 (zie noot 6).
13 RAZ, archiefnr. 2, inv.nr. 3447 (plattegrond
Waliënkazerne).
14 ZC 14 november 1912.
15 De Tijd, godsdienstig-staatkundig dagblad,
6 okt. 1913; Het Centrum, 12 nov. 1913
(www.delpher.nl).
16 Voor het eerst was de pers in groten getale
uitgenodigd bij de najaarsmanoeuvres. Het
gevolg was dat voor de duur van de oefening
en ook nog daarna er pagina's lange reporta
ges verschenen in vrijwel alle landelijke dag- en
weekbladen; ook de Zutphensche Courant gaf
een week lang voorbeschouwingen, verslagen
en nabeschouwingen: 20-26 september 1913.
Een uitgebreide reportage met onder meer
foto's uit Zutphen verscheen in het weekblad
Het Leven, 30 september 1913, te raadplegen
bij het RAZ, collectie-Gimberg (142), inv.nr.
174.
17 ZC 11 november 1912.
18 ZC 12 november 1912.
19 Nationaal Archief (NA), archiefnr. 2.13.16, inv.
nr. 92.
20 NN, 'Een middel om niet al te breede rivieren
over te gaan', in De Hollandsche Revue, jrg. 16
(1911), no.1, pp 13-18 (www.delpher.nl).
21 Het Vaderland, 31 augustus 1924 (www.delpher.
nl).
22 ZC 18 april 1922.
23 ZC 10 mei 1922.
104 ^utphen - 2015/4
