August Starcke
August Starcke (*Amsterdam, 12 augustus
1880 - fHaarlem, 16 september 1954) werkt
van 1906 tot 1908 als arts in het toenmalige
Zutphense Krankzinnigengesticht. Hij is we
tenschappelijk zeer geïnteresseerd in de wer
king van de menselijke geest. Om de hersenen
van zijn overleden patiënten microscopisch te
kunnen onderzoeken richt hij een laborato
rium in op het landgoed van een welgestelde
dame, in de omgeving van Zutphen. In ruil
voor haar gastvrijheid is hij privé-arts voor haar
psychisch zieke zoon.
Waarschijnlijk bevalt dit de bestuurders van
het gesticht niet. Starcke verlaat Zutphen na
melijk overhaast en gaat werken in de Willem
Arntz Hoeve, een psychiatrische instelling in
Den Dolder. Hij blijft daar tot zijn pensioen.
In 1910 huwt hij met huisartsendochter Her-
mina Koch. Zij is een zus van de magisch-rea-
listische schilder Pyke Koch.
Starcke is de eerste in ons land die de aan
dacht vestigt op de door Sigmund Freud in
Wenen ontwikkelde psychoanalyse. In 1904
neemt hij kennis van Freuds publicatie over
de uitleg van dromen (Über den Traum) en
is verbijsterd. Hier leest hij hoe sterk onbe
wuste drijfveren - zich onder andere uitend
in dromen - het menselijk gedrag bepalen.
En, hoe psychoanalyse afwijkend gedrag kan
verbeteren. Volledig gegrepen door de nieu
we leer van het onbewuste correspondeert
Starcke met zijn leermeester en vertaalt een
aantal van zijn publicaties in het Nederlands.
Hij past psychoanalyse eerst op zichzelf toe
en later ook op zijn patiënten. Onbekend is
of hij daar in Zutphen al mee begint. Voor
zijn enthousiast ontvangen lezing op een in
ternationaal congres voor psychoanalytici in
Den Haag wordt hij in 1921 beloond met de
Freud-ring, een vingerring die Freud jaarlijks
uitreikt aan zijn beste leerling.
In Den Dolder ontdekt Starcke, in het
begin van de jaren twintig, tijdens een wan-
August Starcke, getekend door Jan Boon (Rijksbu
reau voor Kunsthistorische Documentatie)
deling over het ziekenhuisterrein een mie
renkolonie. Hij raakt gefascineerd door het
sociale en geestelijke leven van de mier en
ziet veel parallellen met de mens. Hij richt in
de kelder van zijn ambtswoning een mieren
laboratorium in. Over zijn mierenonderzoek
publiceert hij tientallen wetenschappelijke
artikelen. Hij ontwikkelt zelfs een 'psychoana
lyse van de mier'.
Starcke overlijdt na een langdurig ziekbed
en is begraven in Zeist.
(Carol Jan Klok)
Bronnen
- Ilse N. Bulhof, Freud in Nederland, Baarn 1983.
- J. Spanjaard, In memoriam August Starcke, www.
ntvg.nl.
- RAZ, archiefnr.110 (ONG1842-1973), inv.nr. 9.
- www.antwiki.org.
116 ^utphen - 2015/4
