Jan de Liefde
Amsterdam 1919.
1
Het gedachtengoed van Jan de Liefde (1814
1869), geboren Amsterdammer en daar ook
overleden, leeft voort in zijn Vereeniging tot
Heil des Volks, die evangelisatie paart aan
materiële ondersteuning. Hijzelf gaat op pad
met een turf onder de ene arm en de bijbel
onder de andere.
De Liefde is doopsgezind predikant, vanaf
1839 in Zutphen. Zijn carrière is vol religieu
ze twisten, mede door zijn ontwikkeling van
vrijzinnig tot evangelisch-orthodox prediker.
Ook wordt hij steeds kritischer op het insti
tuut kerk. Zijn kerk aan de Apenstert wordt
al snel meer bezocht door hervormden dan
door doopsgezinden. Tot uit de omgeving
van Arnhem en Apeldoorn stromen toehoor
ders toe, zodat men zelfs op de preekstoeltrap
zit. De doopsgezinden, inclusief kerkenraad,
bezoeken juist de hervormde kerk. Zelfs de
diaken gaat eerst naar de hervormde dienst,
om vervolgens op tijd met de collectezak bij
de uitgang van de doopsgezinde kerk te staan.
In 1845 volgt De Liefdes ontslag, mede
door zijn pamflet Gevaar! Gevaar! en geen vrede!
Een woord tot de slapenden en in slaap gewiegden.
Hierin uit hij zijn verontrusting over de toe
nemende vrijzinnigheid. Daarmee vergroot
hij onbedoeld de afstand tot zijn gemeente
leden, die hem fanatisme verwijten. Uit krin
gen van het Réveil en zijn voorman, politicus
Groen van Prinsterer, krijgt hij juist veel bij
val.
De Liefde richt de Apostolisch-Christe-
lijk-Afgescheiden Gemeente op, waarvoor
de 'bekeerden Israëliet' Jacob Benjamin de
Pinto een 'preeklokaal' in de Polsbroek fi
nanciert. Deze latere 'klompenkerk' is maar
kort door De Liefde gebruikt. Hij vertrekt
met zijn gezin - hij krijgt elf kinderen - om
directeur van een christelijke kweekschool te
worden. Vanwege zijn voorkeur voor de vol-
wassenendoop krijgt hij die functie niet. Na
enige omzwervingen vestigt hij zich 'voor de
Jan de Liefde. (collectie Tot Heil des Volks,
Amsterdam)
goedkoopheid te Abcoude'. Hij krijgt succes
als componist en schrijver van christelijke
poëzie en proza. 'Zijn geschriften werden
eer verslonden dan gelezen', noteert De Bie.
Dichter en literatuurcriticus Albert Verwey
waardeert zijn werk.
De Liefdes gezangen, zoals Van U zijn alle
dingen, worden nog steeds gezongen. Bekend
is ook zijn kindergebed, naar een Duits origi
neel: Ik ga slapen, ik ben moe, 'k sluit mijn beide
oogjes toe. Heere houdt ook deze nacht, over mij ge
trouw de wacht.
(Peter Kooij)
Literatuur
- J.P. de Bie e.a., Biographisch woordenboek van
protestantsche godgeleerden in Nederland, 6. 's-Gra-
venhage 1949.
- Bert Looper e.a., De Polsbroek. Zwolle 1990.
- Albert Verwey, Letterkundige aanteekeningen.
84 ^utphen - 2015/3
