De teneur is duidelijk. In hoeverre dit al
les stimulerend werkt, laat zich raden. Feit
is dat dinsdag de 27ste de dag van de grote
uittocht is. Die dag vertrekt de tweede 'terug
kerende trein' met zo'n zeventig van de 152
Belgen die Zutphen op dat moment nog telt.
In de maanden erna verlaten ook de ande
re vluchtelingen die opgevangen zijn onder
verantwoording van het Zutphense vluchte
lingencomité de stad.23 De meesten gaan te
rug naar huis; een enkeling naar elders, zoals
naar Engeland, of naar de inmiddels door
de regering opgerichte grote vluchtoorden
Nunspeet en Ede. Begin september 1915
ten slotte herbergt Zutphen alleen nog goed
gesitueerde vluchtelingen, enkelen die ter
plekke aan de slag hebben weten te komen
en één oude man die achtergebleven is in het
Sint-Elisabethgesticht.24
Uitgezwaaid
Zutphen haalt opgelucht adem. De woorden
van koningin Wilhelmina zijn ter harte geno
men: de vluchtelingen zijn met open armen
ontvangen. De klus is geklaard. Maar zonder
hartzeer zijn de meesten weer uitgezwaaid.
Even dreigt eind november 1914 de rust op
nieuw verstoord te worden wanneer de vraag
komt of Amsterdam nog vluchtelingen kan
'doorzenden'. Bosmans antwoord is ontwa
penend: met het oog op de huisvesting is
het op het ogenblik moeilijk om in Zutphen
meer vluchtelingen op te nemen .]'.25
Noten
1 Algemeen Handelsblad, 11 oktober 1914.
2 Zutphensche Courant (hierna: ZC), 10 oktober
1914.
3 Algemeen Handelsblad, 11 oktober 2014.
4 Behalve uit D.J. Bosman bestaat het comité
onder anderen uit mr. Ch. M. s' Jacob, vervan
gend officier van justitie, H. van Zeben Dz.,
later CHU-Statenlid en W.B. Haverkorn van
Rijsewijk.
5 ZC, 10 oktober 1914.
6 Regionaal Archief Zutphen (hierna: RAZ)
0091, Archief van het Comité Belgische Vluch
telingen te Zutphen, inv.nr. 1, d.d. 12 oktober
1914.
7 RAZ-0091, inv.nr. 2, d.d. 9 januari 1915.
8 RAZ-0091, inv.nr. 1, d.d. 7 en 11 november
1914.
9 In totaal heeft Zutphen onderdak geboden
aan 166 Belgen; 32 van hen hebben zelf hun
reis en onderdak geregeld en vielen niet onder
de verzorging van het comité. Het overgrote
deel kwam op 12 oktober 1914 met de trein.
Later volgde nog een enkeling in het kader
van 'gezinshereniging', RAZ-142 (collectie Jo
hannes Gimberg 1850-1930), inv.nr. 206, p.32,
en RAZ-0091, inv.nr. 1, d.d. 17 oktober 1914.
10 RAZ-0091, inv.nr. 1, d.d. 12 oktober 1914.
11 RAZ-0091, inv.nr. 5, p. 28.
12 ZC, 16 oktober 1914.
13 RAZ-0091, inv.nr. 5, p.7.
14 Jaarverslag gemeente Zutphen (hierna: JGZ)
1914.
15 JGZ 1918.
16 Vermoedelijk tegen de besmettelijke ziekten
difteritis en roodvonk, die onder vluchtelingen
gesignaleerd waren. RAZ-0091, inv.nr. 1, d.d.
12 oktober 1914.
17 JGZ 1914.
18 ZC, 15 oktober 1914.
19 ZC, 16 oktober 1914.
20 RAZ-0091, inv.nr. 1, d.d. 23 oktober 1914.
21 ZC, 21 oktober 1914.
22 ZC, 26 oktober 1914.
23 Ook Warnsveld krijgt te maken met vluchte
lingen. Vermoedelijk met dezelfde trein als
de 'Zutphense' vluchtelingen arriveren op
12 oktober 1914 33 Belgen met bestemming
Warnsveld. Het blijkt een hechte groep met
veel familiebanden. In januari 1915 is de
groep gereduceerd tot vijftien personen. Vanaf
mei 1915 verblijft alleen de fabrieksarbeider
Malfait met vrouw, kind en mogelijk een
jongere broer nog in Warnsveld, ZuRAZ-3001
(Gemeente Warnsveld 1811-1936), inv.nr. 988
en 989.
24 RAZ-142, inv.nr. 206, p.32.
25 RAZ-0091, inv.nr. 1, d.d. 28 november 1914.
78 ^utphen - 2015/3
