Terug naar België
dertig cent per volwassene per dag, maar zo
iets moet worden aangevraagd en nauwkeurig
verantwoord. Daarnaast zijn er ad hoc-zaken:
op 15 oktober bijvoorbeeld komt het bericht
dat er een trein met vijftienhonderd vluchte
lingen op weg van Middelburg naar Zwolle in
Zutphen zal stoppen. 'De komst was onver
wacht, zoodat het comité voor de ontvangst
slechts in der haast eenige maatregelen kon
nemen om de passanten te verkwikken. Toch
werd nog brood en melk uitgereikt, waaraan
groote behoefte bestond'.19
Maar betrekkelijk snel keert het tij van de
enthousiaste ontvangst. Na de collectieve
meelevendheid en liefdadigheid waarmee de
Nederlandse bevolking de Belgische vluch
telingen aanvankelijk met open armen op
vangt, begint na korte tijd de publieke opinie
te kantelen en sluipen er gevoelens van on
geduld, jaloersheid en wantrouwen in. Het is
lastig lang hartelijk te blijven wanneer je het
zelf krap hebt, en niet weet wanneer je gasten
weer vertrekken. Daarnaast blijken de vluch
telingen vogels van uiteenlopend pluimage:
in de kranten verschijnen berichten over val
se Belgische bankbiljetten, over op heterdaad
betrapte Belgische dieven en boefjes, over be
smettelijke ziekten als difteritis en roodvonk.
Den Haag stimuleert de gemeenten om
'met zachte dwang' mee te werken aan de te
rugkeer van de uitgewekenen, en men doet
er alles aan de ontheemden te verzekeren dat
het weer veilig is in België. Het Zutphense
station wordt aangewezen als een van de ver
zamelplaatsen voor diegenen die de terugreis
aandurven. De eerste 'terugkerende trein'
staat aangekondigd voor zaterdagochtend
24 oktober 1914. Burgemeester Zimmerman
neemt het standpunt van de regering over
en schrijft aan Bosman: 'Het schijnt mij van
groot belang dat met nadruk de aandacht der
vluchtelingen op deze reisgelegenheid worde
gevestigd.'20 Enige dagen eerder zorgt Zim
merman er al voor dat onder de ontheemden
pamfletten verspreid worden waarop te lezen
staat dat de gouverneur van Antwerpen een
terugreis verantwoord vindt21, terwijl ook de
Zutphensche Courant onverbloemd schrijft:
'Uit alle steden vertrekken er eenige honder
den per dag. 't Kon wel een beetje harder na
al de geruststellende verklaringen [...].'22
Jonge Belgische vluchteling. Krijttekening van
Jo Spier. (Stedelijk Museum Zutphen)
Zutphen - 2015/3 77
