te staan. In 1925 werd in diverse landelijke
kranten verslag gedaan over een 'Staking te
Zutphen': Zij omvat 50 vrouwen en meisjes en
6 mannen en jongens, allen georganiseerd in den
Bond in de kleedingindustrie. De oorzaak is een
loonkwestie. De Bond had voorgesteld een loons-
verhooging van 10 pCt. en uitbetaling van den
Grooten Verzoendag, wanneer de fabriek stop staat;
de firma Krukziener wilde daartegenover een loons
verlaging van 5 pCt., halveering van de vacantie
en betaling van de ziekteverzekeringspremie - tot
nogtoe gratis -. Gehouden conferenties hadden geen
resultaat. De oudste der firmanten verzamelde
het personeel om zich heen en sprak een 'gemoedelijk
woord'. Hij zei o.a. dat hij het veel beter met het
personeel meende dan de hoofdbestuurder van den
Bond en, blijkbaar om dit te bewijzen voegde hij er
aan toe, dat hij, als het personeel ging staken en de
staking verloor, alle toezeggingen terugnam en de
in eersten termijn aangekondigde verslechteringen
zou doorvoeren. En wat antwoordde het personeel,
hoofdzakelijk bestaande uit vrouwen en meisjes in
den moderne bond georganiseerd? Het zette spon
taan een krachtige internationale in en zong de drie
koupletten uit volle borst ten einde. Meer niet, maar
ook niet minder. De patroon werd wit om zijn neus
en vluchtte zijn kantoor binnen.23
Op drie na deed het hele personeel mee.
Hier hebben de konfessioneele organisaties niets
te zeggen en daarom is er de noodige eenheid en
strijdlust, die tot de overwinning kan voeren. Op
6 april werd het werk hervat, na een akkoord
onder meer omvattend: Het stukloon wordt met
gemiddeld 5 pCt. verhoogd. Op den Grooten
Verzoendag zal het loon worden doorbetaald. De re
geling betreffende ziekte-uitkeering en doorbetaling
op Chr. feestdagen blijft als voorheen. dat er
geen rankunemaatregelen zullen worden genomen.
De staking eindigde zoals ze zes weken geleden be
gon, n.l. met een krachtige 'Internationale'.24
In maart 1927 dreigde er opnieuw een
conflict. Door de aanschaf van nog meer
elektrische machines kon er opnieuw meer
en makkelijker geproduceerd worden, zodat
het stukloon opnieuw ter discussie stond.25
In 1935-1936 was Krukziener een van de be
drijven met een lopende band waarover vol
gens het Kamerlid De Vries-Bruins klachten
bestonden.26
Crisistijd en Duitse bezetting27
Een van de Krukzieners liet zich begin jaren
dertig in eerste instantie negatief uit over het
zogeheten contingenteringsbeleid van de
overheid, waarbij toegestane import en pro
ductie werden gereguleerd. Volgens hem had
het contingenteren van grondstoffen een ne
gatieve uitwerking op de pettenproductie. In
1933 probeerde hij echter zijn invloed aan te
wenden om juist via contingentering de im
port van petten te beperken.
Het verhaal gaat dat Krukziener in deze
economisch slechtere tijd de machines door
liet lopen om te voorkomen dat voorbijgan
gers zouden denken dat de zaken minder
gingen.28 Producten van Krukziener waren in
die tijd de Nestor Schoolpet en Baret 'voor
meisjes en jongens', mutsen en Eton-petjes.29
In de Tweede Wereldoorlog werden onder
dwang van de Duitse bezetter Joodse bedrij
ven onteigend en Verwalters aangesteld. Bij de
pettenfabriek was dit de in Wuppertal gebo
ren Hugo Kaulen, die in Duitsland beroemd
was als wereldrecordhouder ballonvaart. Na
de onteigening werden in de fabriek kepi's
voor de Wehrmacht gemaakt. Bij het bom
bardement op Nijmegen, 22 februari 1944,
kwam Kaulen om. Een namens de fabriek
geplaatste rouwadvertentie spreekt over Chef
und Betriebsführer Dr Hugo Kaulen.30 In de loop
van de oorlog is het bedrijf leeggeroofd. Door
de gevechten bij de bevrijding van Zutphen
raakte de fabriek beschadigd.31
Na de oorlog
Sally en zijn gezin zijn in 1942 opgepakt en
via Westerbork in Auschwitz terechtgekomen,
^utphen - 2015/2
45