Uitzicht vanaf de toren van de Sint-Janskerk. On
deraan is de Halterstraat; het derde gebouw links is
het oorspronkelijke woonhuis van de familie Kruk
ziener, daarachter de fabriek tot aan de Beekstraat
(boven), te herkennen aan de sheddaken. Links is
de synagoge te zien. De foto is ongedateerd. (foto
Zeijlemaker, collectie Stedelijk Museum Zutphen)
hertrouwde zijn vader met Johanna Themans,
die familiebanden had met Zutphen.
In Oldenzaal was Mozes, aantoonbaar vanaf
1894, met zijn halfbroers Salomon en Meijer
betrokken bij vennootschap A.M. Krukziener,
met het doel het uitoefenen van een pettenmake-
rij en de handel daarin, alsmede in de daarmee in
onmiddellijk verband sta,a,nde artikelen. De van
zelfsprekendheid dat arbeiders een pet droe
gen, ook blijkend uit de uitdrukking 'jan-met-
de-pet', lag ten grondslag aan het succes van
het bedrijf. Ook boeren waren belangrijke
afnemers. Het afzetgebied omvatte ook Am
sterdam, waar de familie binnen de Joodse
gemeenschap verschillende handelspartners
had. In 1912 werd de notaris bezocht om de
vrouw van de inmiddels overleden Salomon
te vrijwaren van bedrijfsaansprakelijkheid,
waarbij tegelijk Zutphen als vestigingsplaats
werd vastgelegd en bij de bedrijfsactiviteiten
toegevoegd het uitoefenen van agenturen en com-
missieha,ndel 3. Het bedrijf was toen al ruim
een jaar actief in Zutphen. Door de bloei
van de Twentse textielindustrie, onder meer
door toegenomen afzet in de koloniën, lagen
de lonen er hoger dan elders, met gevolgen
voor de verkoopprijs van de arbeidsintensieve
'pet-met-klep'. De Krukzieners kozen mede
daarom voor een andere vestigingsplaats voor
hun bedrijf.4
Zutphen kwam mogelijk in beeld doordat
Mozes' halfbroer Hartog Aron in de zomer
van 1890 hier kwam wonen, om als twintigjari
ge te gaan werken als hulponderwijzer binnen
de Israëlitische gemeente.5 Hartog trok in bij
het echtpaar Themans-Polak. Bij zijn huwelijk
in 1901 met de Zutphense Roosje Menk waren
zijn broers Salomon en Meijer getuigen, toen
nog pettenmakers woonachtig in Oldenzaal.6
Tot 1910 bleef Hartog de enige Krukziener
in Zutphen. Hij veranderde wel van beroep,
maar werd géén pettenmaker: in 1906 kreeg
hij als fabrikant in essences toestemming een
42 ^utphen - 2015/2