IKNftHULDj
.MEEYUET t
Henk Sneevliet
N21 VAM lijt32
Rebel, revolutionair, agitator, communist,
vakbondsleider, partijleider, verzetsman.
Henk Sneevliet is het allemaal. Hij staat aan
de wieg van de twee grootste communistische
partijen ter wereld, die van Indonesië en die
van China. Maar het is in Zutphen dat hij voor
het eerst kennismaakt met het socialisme.
Henk Sneevliet (*1883, Rotterdam - f1942,
Leusden) groeit op in Den Bosch in een arm
katholiek gezin. Zijn eerste baantje krijgt hij
bij het Staatsspoor, dat hem in 1901 aanstelt
als aspirant adjunct-commies, standplaats
Zutphen. Hij is in pension bij de weduwe Ten
Cate in de Spittaalstraat. Veel spoorwegarbei
ders zijn socialistisch georganiseerd. Henk
voelt zich daartoe aangetrokken. In Zutphen
brengt hij verkiezingspamfletten rond voor
de Sociaal-Democratische Arbeiders Partij
(sdap). Daarmee begint zijn fabelachtige po
litieke loopbaan.
In 1911 is Sneevliet kandidaat-voorzitter
van de sdap. Een conflict over de partijkoers
in de internationale zeeliedenstaking doet
hem besluiten de partij te verlaten. Hij zoekt
zijn heil in Nederlands-Indië. Daar zet hij zich
in voor lotsverbetering van de inlanders. In
1914 richt hij de Indische Sociaal-Democrati
sche Vereeniging op, die zich afzet tegen het
Nederlandse koloniale bewind. De Vereeni-
ging zal uitgroeien tot de communistische
partij van Indonesië. Onder invloed van de
Russische revolutie (1917) gist het ook in
'ons' Indië. Matrozen en soldaten van het
Oost-Indische Leger zijn solidair en vormen
soldatenraden. Sneevliet wordt als aanstichter
gezien. Hij wordt uitgezet naar Nederland.
In 1920 neemt hij deel aan het congres van
de Tweede Internationale in Moskou. Hier
raakt hij bevriend met Trotzky. Lenin stuurt
hem namens de Komintern naar China, om
daar de communisten te organiseren en de
revolutie voor te bereiden. Zo ver komt het
echter nog niet.
Lijst 32 is de Revolutionair-Socialistische Arbeiders
partij. Deze partij verloor bij de Tweede Kamerver
kiezingen van 1937 haar enige zetel. De oorlogs
bodem verwijst naar de Zeven Provinciën. (collectie
Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis)
In 1924 keert Sneevliet voorgoed terug
naar Nederland. Hij voert actie tegen de on
menselijke behandeling van veroordeelde
communisten - zijn oude kameraden - in
het concentratiekamp Boven-Digoel. In 1933
organiseert hij solidariteitsacties voor de mui
tende matrozen op de kruiser Hr. Ms. De Zeven
Provinciën. Dat kost hem vijf maanden gevan
genisstraf.
Inmiddels is Sneevliet lijsttrekker van weer
een linkse splinterpartij, de Revolutionair-So
cialistische Arbeiderspartij. Tijdens zijn ge
vangenschap wordt hij gekozen in de Tweede
Kamer. In het kiesdistrict Zutphen krijgt hij
negentien stemmen.
Na de Duitse inval duikt Sneevliet onder.
Met zijn vrouw zwerft hij van adres naar adres.
Hij richt de verzetsgroep Marx-Lenin-Luxem
burg-Front op. Een voor een worden de leden
ervan opgepakt. Op 13 april 1942 maakt een
Duits executiepeloton een eind aan het tur
bulente leven van Henk Sneevliet.
(Rob Kammelar)
Bronnen
- Max Perthus, Henk Sneevliet, revolutionair-socia
list in Europa en Azië, Nijmegen 1976.
- Sal Santen, Sneevliet, rebel, Amsterdam 1971.
86 Z"tphen - 2014/3
