Zutphense onderduikverhalen
Bart Mendelson Peter Kooij
De afbeelding op het omslag is van Peter Kooij.
Een bijzondere vondst is de informatie over
en een foto van Fiet Noach. Zij was met ne
gen leden van de familie Krukziener onder
gedoken op Oudewand 94. Omdat een van
de Krukzieners zijn onderduikervaringen op
schrift had gesteld, was er al veel bekend, maar
niet over Fiet Noach, de enige niet-Krukzie-
ner. In het Regionaal Archief Zutphen werd
haar personeelsdossier gevonden. Het bevat
correspondentie over haar rechtsherstel naar
aanleiding van haar ontslag in de oorlog als
Joodse onderwijzeres.
In 1929 begon ze als inval-leerkracht, waar
door haar dossier verzuimbriefjes bevat van
personen voor wie zij inviel. Verrassend was
de vondst van een verzuimbriefje op recept
papier geschreven door huisarts De Haas; ook
zijn onderduikverhaal staat in Dat doe je gewoon.
Uiteindelijk kreeg Fiet 'een gezicht' door een
oproep in ouderenblad De Bornkrant: een klas-
senfoto uit 1947 toont 'juf Noach'.
'Eigenlijk niets meegemaakt'
Dat doe je gewoon is op 6 april 2014 in de Zut
phense synagoge gepresenteerd. Meer dan
honderdvijftig mensen waren aanwezig; enke
len waren speciaal overgekomen uit Israël. De
auteurs, Bart Mendelson en ondergetekende
gaven een toelichting op hun motivatie. Voor
Mendelson is een drijfveer zijn waardering
voor onderduikverleners. Mendelsons vader
overleefde de oorlog dankzij onderduik.
Toch vond hij dat hij 'eigenlijk niets had
meegemaakt', ondanks zijn onderduik en de
moord op veel familieleden. Aandacht voor
onderduikverleners en onderduikers is be
langrijk, naast de nadruk die bij herdenken,
begrijpelijkerwijs, ligt op de vermoorde men
sen en kampslachtoffers. Peter Kooij legt de
relatie met discriminatie in al haar vormen,
zoals op grond van ras, religie, geslacht en
seksuele geaardheid; in de hoop dat iedereen
zich bewust blijft van zijn aannames en daar
mee oordelen en vooroordelen.
Een voorbeeld van 'andere' discriminatie
speelde in een Zutphense onderduiksitua
tie: een onderduiker die gediscrimineerd
werd door mede-onderduikers op grond van
seksuele geaardheid. Dit is niet in het boek
opgenomen, bij welke keuze in dit licht ook
vraagtekens te plaatsen zijn. Deze keuze la
veert tussen respect voor en medewerking
van degene die over deze onderduiksituatie
vertelde.
'Te soft'
Direct na de boekpresentatie blijken oorde
len en vooroordelen actueel. Eén aanwezige
stelt onverbloemd dat twee onderduikers
niet in het boekje thuis horen, omdat hun
kinderen, die elders ondergedoken zaten, de
oorlog niet overleefden, 'door de verkeerde
keuzes van de ouders'. Het gesprek daarover
eindigt met het verwijt dat de auteurs 'te soft
met de oorlog omgaan.' Op internet reage
ren mensen op een nieuwsbericht over de
80 ^utphen - 2014/3