Tot slot
op. De regels tastten de vrijheid van de inwo
ners aan en gaan voorbij aan de privileges van
de gewesten. Ook lijkt het alsof er soms nau
welijks is nagedacht over de praktische uit
werking van de maatregelen. Hopelijk heeft
Brussel daar tegenwoordig meer oog voor.
Fernando Alvarez de Toledo, hertog van Alva (1507
1582). (collectie Rijksmuseum Amsterdam)
mensen toch al armoede en honger lijden.
Daarom vraagt Doetinchem begin 1571 aan
de stadhouder om de soldaten te verwijderen,
omdat de bevolking financieel geruïneerd
wordt.
De directe gevolgen van dit bevel kunnen
echter helemaal verkeerd uitpakken. Zodra
de soldaten weten dat hun kans op hun ach
terstallige soldij verkeken is, is de beer los.
Niet alleen hebben ze geen geld, ze hoeven
zich nu ook niets meer aan te trekken van het
militaire gezag. Ze zijn immers uit dienst. Het
vertrek van deze berooide troepen zal dan
ook niet zonder slag of stoot verlopen. Hoe
komen ze immers aan geld voor hun aftocht?
Het antwoord is simpel: door geweld te ge
bruiken.9 Dit geweld kan worden afgekocht
door de soldaten een 'oprotpremie' te geven.
Zoals Adriaenssen al concludeerde over het
overleven in de Meierij van Den Bosch tij
dens deze Tachtigjarige Oorlog: betalen is de
meest probate overlevingsstrategie.10
De Brusselse regels aan het begin van de
Tachtigjarige Oorlog roepen veel weerstand
Noten
1 Alle transcripties zijn te vinden op www.regio-
naalarchiefzutphen.nl/index.php/
zoeken-in-regesten-indexen-en-bijlages.
Artikelen over de transcripties van de stadsre
keningen uit deze tijd zijn te vinden in Zutphen
4-2008, 4-2010 en 1-2011.
2 Regionaal Archief Zutphen (RAZ), archiefnr.1
(Oud Archief Zutphen), inv.nr. 302: resp. 28
augustus, 8 maart en 5 mei 1571.
3 ibidem, 17 maart 1571.
4 A.L.E. Verheyden, p. 317.
5 RAZ, archiefnr.1, inv.nr. 302, 26 maart 1571.
6 Leo Adriaenssen, p. 149.
7 Gelders Archief, Brieven aan en van het Kwar
tier van Zutphen nrs. 659-663, 1568-1572.
8 ibidem, nr. 3971, 21 januari 1571.
9 ibidem, nr. 3538, 29 november 1568.
10 Leo Adriaenssen, p. 420.
Literatuur
- Leo Adriaenssen, Staatvormend geweld. Overleven
aan de frontlinies in de Meierij van Den Bosch,
Tilburg 2007.
- Sjoerd Galema, Ria Gresnigt Melia Kooij-van
der Leur, Brieven van de stad Zutphen over het
jaar 1571, RAZ 2012.
- Ronald de Graaf, Oorlog, mijn arme schapen, een
andere kijk op de Tachtigjarige Oorlog 1565-1648,
Franeker 2004.
- Ferdinand Grapperhaus, Alva en de tiendepen
ning, Zutphen 1984.
- S. Groenveld, H.L.RH. Leeuwenberg,
M.E.H.N. Mout W.M. Zappey, De Tachtigjarige
Oorlog, Zutphen 2008.
- A.L.E. Verheyden, Le conseil des troubles. Liste des
condamnés, Brussel 1961.
- JJ. Woltjer, Op weg naar tachtig jaar oorlog, Am
sterdam 2011.
78 Zutphen - 2014/3
