Wie was toch
Willem van den Bergh
Het is Willem iv, graaf Van den Bergh, die
het krijgsgeweld van de Tachtigjarige Oorlog
naar Zutphen brengt. De opstand tegen het
Habsburgse bewind is dan nog jong. De wa
tergeuzen roeren zich ver weg in Holland en
Zeeland, maar hier lijkt koning Philips II alles
onder controle te hebben. Toch hebben zich
ook uit onze streken edellieden bij het Ver
bond der Edelen (1565) aangesloten.
Een van hen is Willem van den Bergh
(*1537, 's-Heerenberg - f1586, Ulft). Van
hoge afkomst beschouwt hij zichzelf als au
tonome rijksgraaf met soevereine pretenties.
Een man met een groot ego, die zich in Gel
derland aan niemand verantwoording schul
dig acht. Maar politiek is hij een twijfelaar.
Door zijn zwager Willem van Oranje laat hij
zich in het protestantse kamp trekken. Nog
voor Alva in 1567 orde op zaken komt stel
len, neemt hij - net als Oranje - de wijk naar
Duitsland. Zijn goederen worden verbeurd
verklaard door de Bloedraad.
Of het nu uit politieke overtuiging is of om
Oranje terwille te zijn of gewoon om zijn ei
gen bezittingen te herwinnen, feit is dat Wil
lem van den Bergh in het voorjaar van 1572
met een leger van zesduizend man vanuit We-
sel naar het noorden trekt. Op 10 juni neemt
de troep bij verrassing Zutphen in. Willems
troepen plunderen kerken en kloosters. Maar
dat is niets vergeleken met de strafexpeditie
die Alva laat uitvoeren. Nog in hetzelfde jaar
herovert Don Frederik de stad. Er wordt ge
plunderd, gebrandschat en gemoord. Voor
Zutphen breekt een lange periode aan van
oorlogsgeweld en militaire bezetting, die pas
in 1591 eindigt als Maurits de stad definitief
in Staatse handen brengt.
Intussen blijft Willem van den Bergh twijfe
len over zijn positie in het conflict. Geregeld
Willem van den Bergh, anonieme kunstenaar, 1558.
(Samuel H. Kress Collection, National Gallery of
Art, Washington)
zoekt hij toenadering tot Parma, de Spaanse
landvoogd. Dat levert hem in 1581 het stad
houderschap over Gelderland op. Enkele
jaren later kiest Willem openlijk de Spaanse
kant.
Dit 'verraad' aan de opstand en aan Oran
je wordt hem door tijdgenoten en geschied
schrijvers zwaar aangerekend. Hedendaagse
historici oordelen milder. Ook Oranje blijft
immers trouw aan Philips ii, tot die in 1580
de banvloek over hem uitspreekt. In ons
volkslied klinkt het niet toevallig 'Den Co-
ninck van Hispaengien heb ick altijt gheeert'.
(Rob Kammelar)
Literatuur
- http://www.biografischwoordenboekgelder-
land.nl/bio/4_Willem_IV_van_den_Bergh
- R.W. Tadama, Geschiedenis der stad Zutphen,
Zutphen 1856 (heruitgave 1976).
54 ^utphen - 2014/2
