Redding door Bezuiniging
Grote bloei
Leiband van de landelijke politiek
Al in 1844 voorzag Thorbecke wat het grote
breekpunt van die eeuw zou worden. In zijn
rede Over het hedendaagse staatsburgerschap zegt
hij: 'Het beginsel van algemeen kiesrecht ligt
in de staatsgeschiedenis der eeuw, maar het
stelsel zal worden aangenomen, ten zelfden
tijde waarin men erkent, dat de grote meer
derheid nog niet rijp is voor toepassing.' Hij
wees hierbij op de gevaren die verbonden
zouden zijn aan zijn latere levenswerk, de
grondwet van 1848: 'Kapitaal trekt kapitaal
aan, want waar het vele is wil het meerdere
wezen. Wanneer met toenemende rijkdom
aan de ene kant, de armoede aan de andere
kant zich uitbreidt; wanneer de rijke nog rij
ker en hij die weinig heeft nog armer moet
worden, wat is de wetgeving die allen het
staatsburgerschap aanbiedt onder een voor
weinigen bereikbare voorwaarde, wat is die
wetgeving anders dan ironie?'
De grondwet van 1848 vereiste een duidelijke
inbreng van de kiesgerechtigden. Zij moesten
hun eigen kandidaten stellen volgens vastge
legde regels. Dit zou leiden tot vereniging van
belanghebbenden in kiesverenigingen, die
eerst plaatselijk, dan regionaal en ten slotte
landelijk van karakter zouden zijn.
In Zutphen werd daartoe al op 26 oktober
1848 Redding door Bezuiniging opgericht, met
het doel invloed uit te oefenen op verkiezing
van nationale en regionale liberale verte
genwoordigers. Voorlieden waren P. Welter,
Gerrit Jan Roosegaarde en Jacob Dam. Deze
liberale vertegenwoordigers vonden in de
zittende conservatieven hun politieke tegen
standers.
Zo leidde de wenselijkheid van een grotere
coalitie (in verband met landelijke en pro
vinciale verkiezingen) van min of meer ge
lijkgestemden ertoe dat op 4 april 1873 de
Centrale Liberale Kiesvereeniging Zutphen (clkz)
werd opgericht. Aan de wieg hiervan stonden
N.Ph.I. van de Kasteele, Ch.M. Henny, H.W.
Maaldrink, J.G. Klaassen, D. Evekink, C. Schil-
lemans, B.H. Pekelharing, wijnhandelaar Mis
pelblom Beijer en 'nieuwkomer' in Zutphen
Van Tets.
In Geschiedenis van Zutphen, hoofdstuk 7 'De
Vergeten Eeuw van Zutphen', memoreert
Bert Looper de oprichting in 1888 van de
liberale kiesvereniging Zutphens Belang vanwe
ge gemeenteraadsverkiezingen. Het zou hier
gaan om een voortzetting van de eerdere libe
rale groepering Redding door Bezuiniging.
De oudste liberale berichten dateren van 4
mei 1873, als ten huize van initiatiefnemer
jhr. H.B. van Tets afspraken worden gemaakt
over de structuur van de clkz. Deze was in
de plaats gekomen van Redding door Bezui
niging. De eerste algemene vergadering - 46
leden aanwezig - wordt gehouden op 26 mei
1873.
Van Tets was schoolopziener en een nieuw
komer in de stad. Door zijn huwelijk was hij
geparenteerd aan minister Fransen van de
Putte, wiens tweede liberale kabinet op dat
moment regeerde. De door Van Tets opge
richte liberale kiesvereniging kwam tot grote
bloei. Hij was de bindende factor met een
scherp inzicht, maar ook hij kon niet verhin
deren dat de belangstelling voor het werk
van zijn kiesvereeniging niet tot de verwachte
bloei kwam. Dat had vermoedelijk vooral te
maken met de structurele wijziging van het
werk van de liberale kiesvereniging. Van Tets
was het jaar daarvoor op 10 april overleden.
De clkz sluit zich aan bij de landelijke Libera
le Unie, die werd opgericht op 4 maart 1885.
Ze gaat aan de leiband lopen van de landelij
ke politiek, die zich intensief bezighoudt met
de veranderende wetgeving op vele gebieden.
De daarmee verbonden bestuurlijke activitei-
^utphen - 2014/1 17
