mm
a imtriV'cccfL'^ 1 k Crt!ip: imfig 4j 1
Cowtn CoiXsLo- yf-itxc Y ca. h 'ci^arlo Jttönt
icv
r.'tn^lena I jjncmewr 4' «tggrwtti rn< y Ictf tna
ff> i cii i i i ie ite f.'.'fO'Sf
ryyrvyc
I
Afb. 7. Godschalk 'van Zutphen' met echtgenote
Adelheid en hun zoons Gevehard en Otto in het
Zutphense falsum van 1059; detail van Regionaal
Archief Zutphen, archief kapittel van St. Walburg
(325) inv. nr. 127. (foto: auteur)
en daarvoor als zekerheden gesteld een bos
'Liettrud' en 'een territorium Nas in Fries
land'. Voor 'Liettrud' zijn twee oplossingen
in omloop, beide in Middenrjnse streken,
waar Otto's Konradijnse familie zijn wortels
had. 'Nas' wordt vereenzelvigd met het na
derhand in de Dollard verdwenen kerkdorp
Nesse aan de Eemsmonding, ongeveer te
genover Emden (Duitsland) en dan pal naast
Hunsingo en Fivelgo. Daar was Ermengards
tantezegger Godfried 'met de Baard' tot 1046
graaf. Lezen we Ermengards deelname aan
de transactie met Werden als signaal dat haar
huwelijksgoed in de pandstelling was betrok
ken, dan komt vooral dat 'Nas' daarvoor in
aanmerking.27
Als de Zutphense ringwalburcht inderdaad
in 944 aan Everhard is toebedeeld, moeten
we ook die bij zijn erfgenamen zoeken. De
vroegste vermelding van Zutphen vinden we
in de kroniek van Brauweiler, geschreven om
streeks 1080. Dat klooster is in 1023—1024
gesticht door de paltsgraaf van Lotharingen
Erenfried/Ezzo en zijn echtgenote Mathilde,
een dochter van keizer Otto ii (973—983).
Toen hun broer, resp. zwager, Otto iii (983—
1002) kinderloos overleed, was hun oudste
zoon, Liudolf, de naaste mannelijke bloed
verwant, maar pas ongeveer zeven jaar oud.
Een volwassen verwant, de Beierse hertog
Hendrik, maakte zich met een staatsgreep
meester van de troon. Maar ook deze Hen
drik ii (1002—1024) bleef kinderloos. Zo
maakte Liudolf opnieuw kans als opvolger -
nu als volwassene.28
Volgens de Brauweiler kroniek was hij ge
huwd met Mathilde 'dochter van Otto graaf
van Zutphen'. Dat is een vermomming van
Otto van Hammerstein. Zijn huwelijk met
Ermengard van Verdun kwam in de jaren
1017—1023 onder vuur te liggen. Ermengard
was een achterkleindochter en Otto een ach
terachterkleinzoon van hetzelfde echtpaar,
een verwantschapsgraad die volgens kerke
lijke doctrine het huwelijk 'incestueus' en
daarmee ongeldig maakte. Kinderen uit zo'n
'incestueus' huwelijk werden even onwettig
en eerloos geacht als buitenechtelijk kroost.
Als Otto en Ermengard van Hammerstein in
derdaad Liudolfs schoonouders waren, was
Liudolf dus gehuwd met een 'eerloze' vrouw,
die onmogelijk koningin kon worden. Dat de
kwestie bedoeld was om Liudolfs opvolging te
beletten, bleek in 1027. Van kerkelijke zijde
werd de huwelijkskwestie toen opnieuw opge
rakeld, maar koning Koenraad ii maakte daar
toen een eind aan.,29
Dat de Brauweiler kroniek Otto van Ham
merstein als 'Otto van Zutphen' vermomde,
diende mogelijk om zijn nakomelingen te
verschonen van de schaduw die over zijn hu
welijk heeft gelegen. Zijn zoon Udo overleed
ongehuwd, Liudolf en Mathilde kregen twee
zoons, Hendrik (f 1031 a 1033) en Koenraad
80 ^utphen - 2013/3
