W.A. Scholten
De invloedrijke industrieel en naamgever van
het door de Tweede Wereldoorlog beruchte
W.A. Scholtenhuis in de stad Groningen is
zijn carrière begonnen in de omgeving van
Zutphen. De domineeszoon Willem Albert
Scholten wordt op 6 oktober 1819 in Loenen
geboren. Zijn schooltijd brengt hij door in
Zutphen, waar familie van hem woont. Van
hieruit onderneemt hij, net achttien jaar,
verscheidene tochten te voet en als 'lifter' op
karren, naar onder meer Duitsland, waar hij
de bewerking leert kennen van stro en aard
appelen om er verfstoffen, lijm en karton van
te maken.
In Tonden, in de keuken van het huis van
zijn oom, begint hij in 1838 met het maken
van aardappelzetmeel. Met behulp van een
rasp en een wastrommel verwerkt hij samen
met één knecht per dag 350 kg aardappelen.
Hij verplaatst zijn werkzaamheden naar een
fabrieksgebouw in Warnsveld, aan de oever
van de Berkel. Mede door brand in dit pand
én de grotere beschikbaarheid van aardappe
len verplaatst hij zijn activiteiten naar Foxhol
in de Groninger Veenkoloniën. Zijn eerste
fabriek daar geeft hij de naam Tonden. Zijn
bedrijf wordt een wereldconcern, met 28 fa
brieken in verscheidene landen, dat tot 1978
zelfstandig heeft bestaan.
De mislukte overval op de jonge Scholten ergens
in Duitsland, olieverf van Herman van der Worp.
(fotoarchiefVeenkoloniaal Museum Veendam)
Scholten laat zijn leven vastleggen door de
schrijver A. Winkler Prins, onder de titel Wil
lem Albert Scholten, herinneringen uit het leven
van een industrieel; de biografie verschijnt in
zijn overlijdensjaar 1892. Daarnaast geeft hij
elf kunstschilders opdracht momenten uit
zijn leven vast te leggen op een schilderij.
Onder hen de Zutphense schilders Willem en
Herman van der Worp. Eerstgenoemde krijgt
de opdracht om de fabriek in Warnsveld vast
te leggen. Herman maakt een schilderij waar
in een poging tot beroving tijdens een van de
Duitse tochten van de jonge Scholten is vast
gelegd. De overval mislukt doordat Scholten
een pistool bij zich heeft en dat op de rover
richt, onder het uitspreken van de woorden
'Sta, bliksem!' Dit schilderij krijgt de naam
Sta en bevindt zich in de collectie van het
Veenkoloniaal Museum in Veendam.
(Peter Kooij)
Bron/Literatuur
- Informatiebord, Het Rottink, Tonden.
- Gert Banis, Peter Kooij, Zeno Kolks, H.W. van
der Worp (1849-1941) Met fotografisch oog geschil
derd, Delden 2012.
52 ^utphen - 2013/2
