Wagenloods
Het tractieterrein
Een tractieterrein van enige omvang bestond
uit:
- een locomotiefloods
- een draaischijf
- een kolenpark
- een takkenbossenloods (voor het aanma
ken van het vuur)
- een waterreservoir en waterkolommen
- een askuil
- een sintelstortplaats
- een zandvulinrichting (zand om het door
slaan van de locomotiefwielen bij gladheid
te voorkomen)
- dienstgebouwen (zoals in Zutphen een
kolendragersverblijf) en -woningen
eeuw in Zutphen zelfs twee tractieparken, dat
van de Staats-Spoorwegen (ss) en dat van de
Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij
(hsm). (afb. 4)
Aanvankelijk (1865) kwamen er in Zutphen
alleen locomotieven van de ss. Dat verander
de toen de Oosterspoorlijn (Amsterdam-Zut-
phen) op 15 mei 1876 werd geopend. Deze
lijn werd geëxploiteerd door de hsm, en die
mocht 'natuurlijk' geen gebruik maken van
de locomotiefvoorzieningen van de ss. Dus
bouwde de hsm haar eigen tractie-inrich-
tingen, waaronder - nieuw in die tijd - een
wasch- en badinrichting. De halfronde loco
motiefloods van de hsm telde zes sporen, in
1882 uitgebreid tot tien. Deze loods werd al
op 1 mei 1916 gesloten en in 1931 gedeelte
lijk afgebroken. Die van de ss, met drie spo
ren, bleef tot 1933 in gebruik.
In 1921 gingen hsm en ss over tot een ge
meenschappelijke bedrijfsvoering, waaruit de
nv Nederlandsche Spoorwegen voortkwam.
De locomotiefparken werden samengevoegd.
Vanaf dat moment verdwenen langzamer
hand overal de dubbele tractieterreinen.
Afb. 3 De Havenstraat met het reservoirgebouw
(de watertoren, links), de locomotiefloods (aan het
eind van de oprit) en de goederenloods. De foto is
tussen 1865 en 1880 genomen. Alle gebouwen zijn
van de Staats-Spoorwegen. (Het Utrechts Archief,
collectie-De Pater)
Op de foto van afb. 1 is de locomotiefloods
nog geen achtjaar oud. Vijf sporen (met daar
boven op het dak de grote rookafzuigers) zijn
bestemd voor de stoomlocomotieven. Toen
de foto genomen werd (1940), waren er in
Zutphen 31 locomotieven in depot, althans
op papier. Helemaal rechts ligt de tweespori
ge wagenloods met de wagenlichterij. Links
en achter de locomotiefloods bevonden zich
lage aanbouwen. Daarin waren onderge
bracht:
- het zanddrooglokaal
- de toilettengroep
- het ketelhuis
- het waslokaal
- twee kleedlokalen
- twee schaftlokalen
- de machinistenkamer
- kamers voor de tractieopzichter en de
depotchef
- het administratiekantoor
- het magazijn
- de smederij
- de werkplaats.
4 ^utphen - 2013/1
