Eenbeukige kerk
Basiliek
vallen dan die van een pseudobasiliek, omdat
(in het geval van de basiliek) de hoogte van
de middenbeuk en (in het geval van een hal
lenkerk) de hoogte van de zijschepen groter
was. En in veel gevallen had men kennelijk
te maken met een bestaande toren en met
een bestaand priesterkoor, die beide werden
gehandhaafd of behouden moesten blijven.
Dit was onder meer in Warnsveld het geval.
Daar wordt de (romaanse) toren in de ii de
of uiterlijk in het begin van de 12 de eeuw ge
dateerd, terwijl van de kerk zelf het gotische
koor ouder is dan het in diezelfde stijl opge
trokken schip (koor omstreeks 1400, schip
tweede helft 15de eeuw). Bij de opdracht
tot de bouw van een nieuw schip, dat zo veel
mogelijk gelovigen moest kunnen herbergen,
lag in dat geval de keuze voor een (relatief
lage) pseudobasiliek voor de hand.
Tot deze categorie gebouwen behoort de laat
gotische kapel van het Adamanshuis of Agnie-
tenconvent (afb. 1) uit het jaar 1465 (Oude-
wand 31-33). De schipbreedte bedraagt hier
7,93 m: deze afstand is gemeten tussen mu
ren, die 60 cm dik zijn.
Het gebouw is in 1711 volledig uitgebrand,
en in de jaren 1985 tot 1986 ingrijpend ge
restaureerd. Dit bedehuis van een in 1397 ge
stichte leefgemeenschap heeft achter in het
schip (aan de westzijde dus) een verdieping,
zodat de zusters die het convent bewoonden,
afgezonderd waren van de overige bezoekers
van de kerk. De kapel heeft een houten zol
dering.
Ook de omstreeks 1300 gebouwde kerk van
de H.Johannes de Doper in de Nieuwstad was
toentertijd vermoedelijk eenbeukig. Later is
het gebouw uitgebreid, zodat het thans tot
een ander kerktype behoort.
De kerken die na de Reformatie nieuw wer
den gebouwd, bestaan gewoonlijk ook uit één
Afb. 2 Dwarsdoorsnede van een basilicale kerk
(de voormalige Broederenkerk, naar Ter Kuile).
ruimte. Deze constructie houdt verband met
de wens die binnen de reformatorische ker
ken leeft om de predikant zo goed mogelijk
hoorbaar en zichtbaar te laten zijn. Zo is de in
1693 in een bestaand huis ingerichte lutherse
kerk (Beukerstraat 10) eenbeukig. Hetzelfde
geldt voor de voormalige christelijk-gere
formeerde kerk (Oudewand 39-41). Deze
werd in 1889 (vermoedelijk naar ontwerp
van architect J. van Schuylenburg) gebouwd
ter plekke van het vroegere Oude Convent,
en deed tot 1960 dienst als kerk. Zowel de
lutherse als de gereformeerde kerk zijn niet
in steen overkluisd.
Een volgende categorie is de basilicale kerk.
Een middeleeuws voorbeeld hiervan is de
hooggotische voormalige Broederenkerk, uit
de jaren 1306-1307. (afb. 2) Deze kerk maak
te deel uit van een klooster van de orde van
de dominicanen, maar doet thans dienst als
bibliotheek. De ruimten worden overkluisd
door stenen ribgewelven. De middenbeuk is
ongeveer 9,85 m breed, de beide zijbeuken
^utphen - 2013/1 15
