De Mars
Bert Gravesteijn
De Mars tot rond 1865
Zou Zutphen het bevrijdingsfestival The Legends niét aan Apeldoorn zijn kwijtgeraakt
als we nog over een behoorlijk stadspark - met voldoende ruimte voor een dergelijk
evenement - hadden beschikt? In de jaren 1865 - 1916 had Zutphen zo'n park: het
Coenenspark, gelegen op de Mars. Het is destijds opgeofferd aan de ambities om van
Zutphen een trekpleister voor de industrie te maken. Een doorslaand succes is dat
niet geworden. De ontwikkeling van de bedrijvigheid op de Mars kwam traag op gang,
en verscheidene bedrijven zijn in de loop van de tijd weer naar elders vertrokken, of
hebben het loodje gelegd.
Maar veel van die bedrijven leven nog wél
in de herinnering van Zutphenezen of Zut-
phenaren die er vroeger gewerkt hebben.
Daarnaast is er ook nog een woonwijk, die
weliswaar op verdwijnen staat, maar waarvan
de enigszins geïsoleerde ligging tot een apart
buurtgevoel heeft geleid, waar veel oudere
ex-bewoners nog steeds van getuigen. De
werkgroep de Mars van de Historische Ver
eniging Zutphen heeft in de afgelopen jaren
veel materiaal verzameld, en legt nu de laatste
hand aan een boek dat begin september zal
verschijnen.
Vanouds liggen op de Mars de stadsweiden.
Er staan in deze periode ook enkele windmo
lens en een ticheloven (steenfabriek). Lugu-
De Voormars. Rechts de panden van Stoker (meel
fabriek) en de pijpen van de gasfabriek. (particuliere
collectie)
berder verschijnsel zijn een paar galgen. Op
een kaart uit 1832 blijkt er voorts een blekerij
te zijn gevestigd (op de plaats van de huidige
Havenstraat en de gedempte Noorderhaven).
Het aangrenzende erf wordt op die kaart aan
geduid als Lymerij, respectievelijk de Lijmers.
Naar alle waarschijnlijkheid - daarop wijzen
de grote hoeveelheden botten die bij recente
opgravingen door de archeologische dienst
van de gemeente zijn aangetroffen - betreft
het hier inderdaad een lijmfabriek.
Aan de stadszijde van de Mars ligt een deel
van de vestingwerken die sinds de aftocht
van de Spanjaarden in 1591 zijn aangelegd.
Aan de noordzijde, waar in die periode de
^utphen - 2012/3 67
