Twijfels
Bonn, Zutphen of Zülpich?
in de Apenstert, maar sacramenten als het
doopsel mochten er niet worden toegediend.
Het kind zou dezelfde naam als een eerder
geboren en kort na de doop overleden broer
tje hebben gekregen en diens doopakte.
Bekende Beethoven-biografen vermelden
expliciet dat Beethoven zelf zijn hele leven
meende in 1772 geboren te zijn.17 Dat gaat
mogelijk terug op zijn eerste publieke optre
den in de Musikalischen Akademiesaal te Keu
len op 26 maart 1778. Vader Johann presen
teert zijn zoon als wonderkind van zes jaar.18
Maar hij zou op grond van zijn geboorteakte
zeveneneenhalfjaar moeten zijn. De gangba
re literatuur verklaart dit leeftijdsverschil als
een bewuste leugen van Johann om de kleine
Ludwig als een wonderkind te presenteren.
Maar zou men zich in Keulen, waar ook be
kenden van de familie aanwezig waren, door
deze leeftijdsfraude hebben laten bedriegen,
of was Ludwig echt zes jaar oud?
In C.F. Cramers Magazine der Musik beschrijft
Beethovens leraar Christian Gottlieb Neefe in
1783 het optreden van een 11-jarige Louis
van Beethoven.19 Jaren na de dood van zijn
moeder, op 17 juli 1787, bekent Ludwig 'dat
hij met vijftien jaar wist wat sterven was'.20
Op 6 oktober 1802 schrijft de depressieve
en door doofheid geplaagde Ludwig zijn be
roemde Heiligenstadter Testament, waarin hij
zichzelf een 28-jarige noemt en dat is zelfs
vier jaar te jong volgens de doopakte. 21
Tot slot is er nog een intrigerende vermelding
in een van de bestudeerde biografieën. De
auteur Zobeley beschrijft op pagina 8 van zijn
biografie Beethoven uit 1965 Beethovens eigen
onzekerheid over zijn leeftijd en plaats van
geboorte. Hij is de enige die, voor zover we
hebben kunnen nagaan, een andere geboor
teplaats buiten Zutphen of Bonn vermeldt:
'Wie es denn nachgehends nicht leich war,
die Statte seiner geburt einwandfrei auszu-
machen, als die man die Zülpicher Musikan-
tenherberge passender gefunden hatte
Zobeley komt hier met een gerucht over Beet-
hovens geboorte in een herberg in Zülpich,
tussen Bonn en Aken, op de proppen, maar
hij vermeldt geen bron. Van alle plaatsnamen
in Duitsland lijkt Zülpich nog het meest op
Zutphen. Dat lijkt haast geen toeval. Gaat het
hier om een bewering met dezelfde - verlo
ren gegane - bron als oorsprong? Stond er in
die bron Zülpich of Zutphen? Of zijn beide
plaatsnamen voortgekomen uit een monde
linge overlevering? Dan is een (uit)spraak-
verwarring snel ontstaan. Of verwees Zobe-
ley naar het verhaal van Van Marsdijk, maar
'verduitste' hij Zutphen tot Zülpich? Een
zoektocht in de literatuur en op het internet
heeft vooralsnog geen enkel aanknopings
punt opgeleverd over Beethovens geboorte
in Zülpich.
Beethoven moet zijn directe omgeving over
tuigd hebben dat hij in 1772 was geboren.
Kort na zijn dood schreef Johann Aloys
Schlosser in 1828 een korte biografie over de
componist, gebaseerd op getuigenissen van
vrienden en niet op schriftelijk bronnenon
derzoek. Hij noemt als Beethovens geboorte
jaar 1772.22
Bekijken we het ritme van de geboorten
van de kinderen van Johann en Magdalena,
dan blijkt dat er in 1772 precies een kind
ontbreekt. Was Beethoven inderdaad twee
jaar jonger? Stond dat in het verloren Fami-
lienbuch, en was Beethoven daarom zo stellig
in zijn bewering op het uittreksel van zijn ge
boorteakte? Stond daar ook zijn werkelijke
geboorteplaats Zutphen in? Of Zülpich? We
zullen het nooit weten, maar als Van Marsdijk
geen fantast was - en ook dat zullen we nooit
met zekerheid weten - dan moet hij die gede
tailleerde kennis ergens vandaan hebben. De
76 ^utphen - 2012/3
