lijk valt het te geloven dat de drijvende strijk
ijzers, ondanks hun imposante boordgeschut,
vertrouwen en gevoelens van veiligheid heb
ben ingeboezemd aan de inwoners van Zut-
phen en andere IJsselsteden.
In 1912 waagde de Rhenus zich nog één keer
een eindje stroomafwaarts de IJssel af. Het
schip bereikte Doesburg, wendde vóór de
brug de steven en stoomde terug naar Nijme
gen. Het was een van de laatste malen dat een
monitor zich in de buurt van Zutphen ver
toonde. Kort daarna zonk de Rhenus na een
aanvaring met een vrachtschip op de Waal bij
Beuningen. Herstel werd niet meer de moeite
waard gevonden. De Isala en de Mosa waren
toen al enkele jaren opgelegd. Kort na het
vergaan van de Rhenus werd ook de Merva uit
de vaart genomen. De IJssel en haar steden
moesten het verder zonder nautische verde
diging stellen.16
Noten, bronnen en literatuur
1. Vestingwet van 28 april 1874.
2. Meer technische gegevens in: Jt. Mulder
W.F. Ruijgrok: Pantserschepen, pantserdekschepen
en monitors. Emmen 2004.
3. Annie Romein-Verschoor: Omzien in verwonde
ring. Deel 1. Amsterdam, 1970 (de vader van
deze bekende historica was commandant op
de Mosa)
4. Nieuwe Tilburgsche Courant 22 mei 1887.
5. Het Nieuws van den Dag 28 augustus 1893.
6. Nationaal Archief (NA), toegangsnummer
2.12.03, inv.nr. 3665.
7. Zutphensche Courant 18 juni 1886; Nieuwe Zut-
phensche Courant 19 juni 1886.
8. NA, toegangsnummer 2.12.03, inv.nr. 3174.
9. Het Nieuws van den Dag 5 juni 1908.
10. Regionaal Archief Zutphen, archiefnr. 2 (Ge
meente Zutphen 1818-1919), inv.nr. 418 (In
gekomen stukken 1e halfjaar 1897, daarin:
brief J. Daelens aan B W 27 jan 1897).
11. NA, toegangsnummer 2.12.03, inv.nr. 3665.
12. Nieuwe Zutphensche Courant 30 augustus 1902.
13. NA, toegangsnummer 2.12.03, inv.nr. 3174.
14. Onder andere Nieuwe Zutphensche Courant
29 mei 1895, 26 juni 1895, 24 juni 1896.
15. Zie bijv. R. Martens F.R. Loomeijer, Binnen
vaartschepen. Alkmaar 1977.
16. Onder druk van de toenemende oorlogsdrei
ging gingen er in de jaren dertig van de 20e
eeuw opnieuw kanonneerboten op de boven-
rivieren patrouilleren. Dit waren opgelapte,
volledig verouderde marineschepen, die aan
dezelfde kwalen leden als de monitors: te
traag en te kwetsbaar (bron: Mulder Ruijg
rok, t.a.p.).
Behalve de Zutphensche Courant en de Nieuwe Zut-
phensche Courant zijn de geciteerde kranten in
april 2011 geraadpleegd op http://kranten.kb.nl.
Gebruikte marinetermen
baksgewijs: pelotonsgewijs, afdelingsgewijs
batterij: scheepsartillerie
beschot: scheidswanden tussen de diverse
ruimtes
equipage: opvarenden met uitzondering
van de officieren
hanenpoot: meerpaal
lappen en naaien: herstelwerkzaamheden
aan kleding en uitrusting
lens: droog
SB: stuurboord
stop, stopanker: anker om schip korte tijd
in rustig water vast te leggen
taptoe: signaal 'naar de kooien' (in dit
geval de hangmatten)
theewater: avondeten, meestal brood met
koffie
tractement: wedde, loon
tros: drie tot zes ineengevlochten touwen
of kabels
vleet: tuigage
vlet: hier: roeiboot
werp: werpanker, licht anker
46 ^utphen - 2012/2
