Wederopbouw
Het nieuwe station is klaar, maar het Oude en
Nieuwe Gasthuis zijn nog niet gesloopt. (collectie
Sijmen Schouten)
oude filmbeelden en aan oude foto's van het
verdwenen stadsdeel. Jong en oud verza
melde zich en ging met elkaar in gesprek over
de foto's en de beelden. Oud haalde herinne
ringen op, jong verwonderde zich over de
pracht en praal van bijvoorbeeld het oude
station. Meerdere malen vroegen mensen aan
mij waarom er geen boek van dit project
bestaat. Daar bleek behoefte aan. 'Thuis heb
ben we alle verhalen keurig ingeplakt,' ver
telde iemand mij, 'maar een boek is
natuurlijk mooier.'
Dat idee liet mij niet meer los. Het enthousi
asme over een boek werd gedeeld door uitge
verij Walburg Pers, waarmee we snel tot
overeenstemming kwamen. Dit gaf het pro
ject een behoorlijke impuls, maar ook een
andere focus. Immers, wanneer je weet dat de
serie uiteindelijk een coherent geheel moet
worden, ga je nog nadrukkelijker op zoek
naar hoofdstukken en verhaallijnen die je in
het boek wilt hebben.
We misten in de serie bijvoorbeeld een ver
haal over de wederopbouw na het bombarde
ment. Dit verhaal moet verteld worden, want
het verdwenen stadsdeel kreeg na de oorlog
een andere bestemming. Waar eerst het
Oude en Nieuwe Gasthuis stond, werd door
het stadsbestuur een doorgaande route van
de IJsselbrug richting Deventer aangelegd,
om maar wat te noemen.
Ook had het boek behoefte aan een pro
loog, met een historische context. Hierin
wordt duidelijk gemaakt dat het bombarde
ment niet op zichzelf stond, maar onderdeel
was van een reeks (grotendeels mislukte)
bombardementen op bruggen over de grote
rivieren in het oosten van het land. De vanuit
Normandië oprukkende geallieerden wilden
de Duitsers beletten om wapens en munitie
per spoor naar het front te sturen. Vandaar
dat die bruggen onbruikbaar gemaakt moes
ten worden. Het vernielen van bruggen bleek
minder eenvoudig dan de raf dacht. De pilo
ten moesten vanwege het afweergeschut hun
bommen vanaf grote hoogte droppen; de
kans op missers was groot. In de epiloog van
het boek staat de verwerking van het drama
centraal. Waarom duurde het zo lang voordat
er aandacht kwam voor burgerslachtoffers?
Hoe gingen andere steden hiermee om?
Komt hiermee de Verdwenen Stad tot leven?
Laten we het hopen. Naast het boek loopt
nog een ander project, waarbij Stichting De
Verdwenen Stad en het Stedelijk Museum in
Zutphen betrokken zijn. In de loop van dit
jaar moet er een driedimensionale weergave
van het verdwenen stadsdeel gereed zijn. Bin
nen die weergave kan het publiek foto's, films
en verhalen vinden. Zo ver is het nog niet. Be
langstellenden kunnen zich nu verdiepen in
het boek, waarin we laten zien wat er niet
meer is en hoe dat komt: een stad in bewe
ging. Voorlopige conclusie: de Verdwenen
Stad was nog nooit zo dichtbij.
Niek Megens, Zutphen De verdwenen stad. Voor,
tijdens en na het bombardement van 1944. Uitgeverij
Walburg Pers, 2011, 128 pagina's, ISBN
978.90.5730.757.7, 19,95. Zie ook: 'Boeksignale-
ringen', in Zutphen, Tijdschrift over de historie van
Zutphen en omgeving, nr. 4-2011, p. 120.
20 ^utphen - 2012/1
