moet voor de gelovige mens in de mid
deleeuwen een kleine sprong geweest
zijn. Paste daar voor wie niet lezen kon
dit prachtige beeld bij: wie de sleutel had
mocht in de stad van God wonen? Het is
nauwelijks meer na te voelen hoe belang
rijk het omstreeks 1400 was voor mensen
om poorter van een stad te zijn. Dit beeld
van poorter zijn moet hen enorm hebben
aangesproken.
De vraag kriebelt of het verdwenen geën
te boompje in de tuin bij de aardse stad
werkelijk geen sleutelgat had. Jammer dat
er geen duidelijke afbeelding of beschrij
ving meer over is.
De boom met de twee sleutelgaten
Deze boom (afb. 1) is geplaatst na de na
men van de laatste apostelen, Simon en
Judas, de twee kleine hekkensluiters die
samen een feestdag hebben. De rand als
geheel staat symbool voor de stadsmuur
van het hemelse Jeruzalem, die stevig ge
bouwd is op het getuigenis van de aposte
len. Maar waar is de toegangspoort?
Voor speurders is een aanwijzing inge
bouwd in de letterrand. Daarin is een vul-
figuur te zien van een dief dat wacht bij
een kale tronk van een omgehakte boom,
en een van een dier dat zit bij een tronk
die een nieuwe loot heeft gekregen. Ze
wijzen richting de levensboom en de le
gende daarover. Die legende was destijds
algemeen bekend. Daarin werd verteld
dat de mens niet meer in het paradijs kon
komen. De duivel had zelfs de levens
boom in het paradijs omgehakt. Maar de
boom was toch opnieuw uitgelopen. Dit
nieuwe lootje had Seth meegekregen voor
zijn zieke vader Adam. Helaas kwam hij
te laat terug. Toen hij thuis kwam, was
Adam al overleden. Seth plantte het toen
maar op Adams graf, in Adams mond. Het
lootje groeide uit tot een krachtige boom,
die zo sterk werd dat koning Salomo er
later planken van wilde maken voor de
tempelbouw, maar uiteindelijk werd de
boom gebruikt om de balken van het
kruis van Christus uit te maken. Zo werd
de boom des levens een typologie van
Christus.
De afgebeelde boom kan nauwelijks iets
anders zijn dan een verwijzing naar
Christus' verlossingswerk, het door Chris
tus burger worden van de stad van God.
Daar komt nog de uitspraak van Christus
bij: 'Ik ben de deur/15 Welke pelgrim die
bij de rand van de kaarsenkroon gemedi
teerd had, zou dan niet in de stadsmuur
van het hemelse Jeruzalem de toegangs
poort kunnen vinden? En die sleutelgaten?
Ach, even net als Dante de sleutels tonen
aan de poortwachter.
Tot slot
Het aanwezig zijn van het motief van de
sleutelgaatjes lijkt nu een bijzonder ken
merk van de Walburgiskroon. Tot nu toe
ken ik geen andere voorwerpen waarop
dit motief voorkomt. Alleen in de litera
tuur heb ik meer aanwijzingen gevonden.
Zou dat komen doordat heel veel voor
werpen en afbeeldingen van omstreeks
1400 verloren zijn gegaan? Misschien be
staat ergens nog een miniatuur of tapijt of
schildering waarop ook twee sleutelgaten
te zien zijn. Mocht u ooit een tweede
voorbeeld van gebruik van dit motief in
de middeleeuwen tegenkomen, wilt u me
dat dan laten weten?
15 Johannes 10:7
118 ZUIPHEN
