7de eeuw (afb. 5). In zo'n vont kon de do- ontstond een stad. Een burchtcomplex stond
peling via een trap afdalen naar het leven- daarom ook symbool voor de stad.11 De
de water, een kleine bron onder in de ron- burcht/stad in de rand van de kaarsenkroon
ding van het vont. zal dus zeer waarschijnlijk een kapel heb
ben. Daaromheen ziet men in de fries men-
Een burcht met twee sleutelgatvensters sen zich gereedmaken om te gaan jagen. Ja
In de fries van de kaarsenkroon komen twee gen was een vertrouwd thema omstreeks
burchten voor, die onderling verschillen. De 1400, waarbij men niet alleen aan lijfelijk
afgebeelde burcht (afb. 6) heeft veel ven- op jacht gaan dacht maar ook aan waar
sters. Slechts twee van die ramen hebben de men geestelijk achteraan zou gaan. Men
vorm van een sleutelgat. Ze zitten juist in moest een besluit nemen wat men wilde na
dat deel van de burcht waar men omstreeks jagen.12 Wilde men op de goede jacht gaan
1400 gewend was op het burchtterrein de en uiteindelijk de eenhoorn - Christus -
(dubbel)kapel te zien.8 Van die dubbelka- volgen, dan betekende dat in feite een reis
pellen zijn er in Duitsland enkele bewaard van de aardse stad naar de hemelstad, zoals
gebleven. Een mooi voorbeeld is te zien op in de fries is aangegeven; met andere woor-
de Neuenburg in Freyburg an der Unstrut, den: een pelgrimsreis van de woning in
waar de altaarwand van de kapel bijzonde- Zutphen naar de woning in het hemel-
re raampjes heeft.9 In Frankrijk is bijvoor- se Jeruzalem. Daarvoor moest de pelgrim
beeld zo'n kapel te herkennen bij het kas- eerst naar de kapel in de burcht/stad gaan
teel van Germolles in Mellecey. Alle reden
dus om bij de sleutelgatvenstertjes van de
ene burcht in de kaarsenkroon10 aan de
aanwezigheid van een kapel te denken.
De burcht als geheel heeft ook de betekenis
van stad. Zoals het ging in Zutphen, is het
op heel veel plaatsen gegaan: bij een burcht
Afb. 6 Burcht met
sleutelgaten.
(foto:
H.J. Wagenvoord)
Afb. 7 Kerkzegel van de Sint-Maartenskerk
Zaltbommel.
8 Een dubbelkapei bestaat uit twee kapellen boven elkaar, die dezelfde oppervlakte hebben. Door
gaans zijn ze door een opening in het midden van de vloer van de bovenkapel met elkaar verbon
den. Hoe ze precies gebruikt werden, is niet altijd duidelijk.
9 Men brengt die op de Neuenburg in verband met Keulse contacten en 'niederrheinische Bauzier
der 1160.er und 1170.er Jahre'.
10 De andere burcht uit de fries van de kaarsenkroon wordt in dit verhaal niet besproken.
11 Cünter Bandmann, Mittelalterliche Architektur als Bedeutungstrager, 7e druk, Berlijn 1981, p. 85-97
12 Aartje Bos-Oskam, De kaarsenkroon van de Sint Walburgiskerk. Een Jeruzalemluchter als wegwij
zer, Zutphen 2006.
116 ZUTPHEN
