Een invloedrijk schrijver uit de veertiende
eeuw, Guillaume de Digulleville, vertelde
iets soortgelijks. Hij beschreef in zijn pel-
grimsverhaal een geestelijke reis naar het
hemelse Jeruzalem.6 Daarin vertelt hij hoe
zijn hoofdpersoon, Pelgrijm, zich aan het
begin van zijn reis laat dopen en daarmee
poorter van het koninkrijk der hemelen
wordt. Als poorter heeft deze pelgrim twee
sleutels nodig, zodat de deuren voor hem
open kunnen aan het einde van de reis, bij
zijn aankomst in de hemelstad. Die sleu
tels krijgt hij van Mozes, de man die
de tien geboden op twee wetsborden
schreef.7 Met deze twee verhalen in het
achterhoofd kunnen we naar de twee sleu
telgatvenstertjes van de burcht in de
kroonrand kijken (afb. 6).
V
Afb. 4 Slot van een
altaarkast, 1350/1425,
Domschatz Halberstadt
(foto: auteur)
Afb. 5 Sleutelgatvormig
doopvont in Zwartnots,
Armenië.
(foto: Theo Hop)
Lange zoektocht
Hoe zagen echte sleutelgaatjes eruit om- Verrassend was de ontdekking dat niet al-
streeks 1400? Die vraag was vlugger ge- leen sleutels maar ook sleutelgaten een
steld dan het antwoord gevonden. Er was symbolische betekenis kunnen hebben,
een lange zoektocht voor nodig naar oude Een voorbeeld daarvan is te vinden in de
sacramentshuizen, bruidskisten van kloos- dom van Keulen. Op de plaats van de hui-
terlingen, relikwiekistjes, altaarkasten, kerk- dige dom werd in de zesde eeuw een be
deuren, enzovoort. langrijke kerk gebouwd, waarin men vóór
Sleutelgaten bleken kwetsbare onderdelen het altaar een podium/kansel aanbracht in
van sloten te zijn. Het overgrote deel was de vorm van een sleutelgat met een door-
beschadigd. Van heel veel gaatjes uit die snee van ca. 5,70 m. Men kende het ge-
tijd zijn de dekplaatjes verdwenen, uitge- bruik van dergelijke kansels vanuit het oos-
sleten of gerepareerd. Bij de resterende telijk deel van het Middellandse Zeege-
ijzeren dekplaatjes bestaan kleine variaties bied. Daar dienden ze niet alleen voor de
in de vormen van het insteekgat, maar in prediking maar ook voor plechtige ceremo-
wezen is er door de eeuwen heen nauwe- nies als kroningen en wijdingen,
lijks iets veranderd. Een sleutelgat is een
sleutelgat gebleven. Wat dat betreft kunnen De sleutelgatvorm werd in het oostelijke
de bijzondere openingen in de twee Middellandse Zeegebied ook gebruikt voor
boompjes en in een burcht, zoals die op doopvonten. Men kan een dergelijk vont
afbeeldingen 1, 2 en 6 te zien zijn, werke- nog zien naast de ruïne van de H. Gregor
ijk naar sleutelgaten verwijzen.
in Zwartnots in Armenië. Het dateert uit de
6 Geestelijke pelgrimage: het heel nauwkeurig in gedachten een pelgrimsreis maken, kwam ook in
onze streken veel voor in de veertiende en vijftiende eeuw. Zie bij Nine Miedema in Op reis met
MemoriaHilversum 2004, en ook bij A.M. Koldeweij in Geen povere schoonheidNijmegen 2000.
7 Ingrid Biesheuvel, Die pelgrimage vander menscheliker creaturenHilversum 2005, p. 214-215, en
Paule Amblard, Le Pèlerinage de Vie Humaine, Flammarion 1998, p. 29.
ZUTPHEN 115
