AARTJE BOS-OSKAM
In de onderrand van de eeuwenoude kaarsenkroon van de Sint-Walburgiskerk is een
tekst aangebracht met daarboven een figurenfries. Wie in de tekst de naam 'Maria'
opzoekt en van daaruit naar links om de rand heen loopt, ziet in een soort stripverhaal de
pelgrimsroute van de aardse stad naar het hemelse Jeruzalem uitgebeeld. Als u van details
houdt, kunt u ook vijf verrassende gaatjes ontdekken. Het is even zoeken waar ze zitten
tussen de figuren en letters, maar wie ze ontdekt zal zich afvragen wat die sleutelgaatjes
daar doen. Hoe zagen sleutelgaten er eigenlijk uit omstreeks 1400? Kunnen ze in die tijd
een rol hebben gespeeld in de symboliek?
ÏAfb. 1 Boom met twee sleutel
gaten. (foto: H.J. Wagenvoord)
M Afb. 2 Het geënte boompje.
(foto: H.J. Wagenvoord)
Wie de openingen in deze bomen be
schouwt ais een grapje van een speelse
edelsmid in de middeleeuwen, kan nu stop
pen met lezen. Voor wie wel nieuwsgierig
is: het verhaal zal gaan over de gaatjes in de
volgroeide boom (afb. 1) met een opening
in de stam en de kruin, die te zien is in de
letterfries na de tekst 5' Simon 5' judeen
over de opening in de kruin van het boom
pje dat halverwege de stam geënt is (afb. 2).
Het is in de figurenfries te vinden boven de
tekst Maior. Tot 1942 - het moment waarop
de kaarsenkroon ingemetseld werd ter be
scherming tegen oorlogsschade - was aan
de overkant in de figurenfries nog een twee
de geënt boompje te zien boven de tekst
Jhesus. Van dat boompje is alleen de omtrek
bekend door een tekening uit 1902.1 Naast
Jhesus kunnen we de naam Maria lezen.
Boven die tekst is een burcht afgebeeld,
waarvan twee vensters de vorm van een
sleutelgat hebben.
Het gebruik van sleutels
Door alle eeuwen heen was de sleutel niet
alleen een gebruiksvoorwerp maar werd
hij ook gebruikt ais symbool. In het Verre
Oosten bestaan tal van prehistorische my
then en legenden waarin sleutels een rol
spelen. Oude Egyptenaren, Grieken, Ro
meinen en Kelten, allemaal meenden ze
dat hun goden sleutels hadden. Zo kan
men bijvoorbeeld in de riten van Hermes
Trismegistus lezen over het magische ge
bruik van sleutels in de ptolemeïsche tijd.
De god Janus zou de sleutel van de aarde
hebben. De godin Hecate Aphrodisia kon
1 L. Lacomblé, De Architect, 13e jaargang (1902), Oude kunst 466. Lacomblé tekende niet alle bin
nenlijnen; zag hij geen sleutelgat in het nu verdwenen boompje of vond hij het een te klein detail?
ZUTPHEN 113
Sleutelgaatjes in de kaarsenkroon
van de Sint-Walburgiskerk
f
