Eten en drinken in het Nieuwe Gasthuis
tijdens de oorlogsjaren van 1572 tot 1591
RIA GRESNIGT
Hoe leefden de armen en zieken in het Zutphense Nieuwe Gasthuis tussen 1572 en 1591?
In die negentien jaren van de Tachtigjarige Oorlog wisselde de stad vijf keer van machtheb
ber, waarvan vier keer met geweld.2 Tot vijf keer toe moesten de bewoners zich aanpassen
aan een nieuw regime met andere mores. Tot vijf keer toe moesten de bewoners hun sympa
thie en antipathie openlijk bijstellen om te kunnen overleven. En tot vijf keer toe kregen de
bewoners te maken met vreemde soldaten, die zich niet of nauwelijks bekommerden om het
welzijn van de bewoners.
Het kan niet anders dan dat deze steeds wis
selende bezettingen gevolgen hebben gehad
voor het dagelijkse bestaan. In dit artikel wil
len we aan de hand van de rekeningen van
het Nieuwe Gasthuis een van die gevolgen
onderzoeken: het effect op de voedselvoor
ziening in het Nieuwe Gasthuis.
In het vorige artikel beschreven we wat de
bewoners van het Nieuwe Gasthuis vóór de
oorlog te eten en te drinken kregen. In dit ar
tikel zetten we uiteen wat er gegeten en ge
dronken werd gedurende de oorlogsjaren en
wie er aan de dis zaten.
hield op niet-katholieken, kwam het in de
Nederlanden tot een georganiseerd gewa
pend verzet. Dat verzet viel onder de naam
staatsen of geuzen op 10 juni 1572 Zutphen
binnen. Er kwamen maar liefst vijfduizend
soldaten de stad in, waardoor het inwonertal
verdubbelde. De soldaten gedroegen zich
bandeloos. Ze plunderden katholieke instel
lingen en staken er zelfs enkele in brand.
Een groot deel van de soldaten trok spoedig
daarna weg om Kampen te belegeren, maar
zo'n achthonderd bleven in de stad achter.
Dat was maar van korte duur, want deze
Het oorlogsjaar 1572
Zutphen behoorde sinds 1543 bij het keizer
rijk van Karei V, waarvan veel landen deel uit
maakten, zowel in Europa als in Midden- en
Zuid-Amerika. Om het rijk bij elkaar te hou
den was de keizer gedwongen - net als zijn
opvolger koning Philips II - vele oorlogen te
voeren. Dat kostte geld en dat geld werd on
der andere gehaald in de Nederlanden door
hoge belastingen op te leggen. Dit riep veel
verzet op, zoals te verwachten was. Toen
Philips II ook nog de macht inperkte van de
Nederlandse edellieden, en klopjachten
De werkgroep Transcriptie van het Regio
naal Archief Zutphen, bestaande uit
Sjoerd Galema, Mei ia Kooij-van der Leur
en ondergetekende, houdt zich bezig met
het transcriberen van de rekeningen van
de stad, van de kerk en van het Nieuwe
Gasthuis tussen 1570 en 1591. Op basis
van deze rekeningen heeft de werkgroep
enkele artikelen geschreven, waarvan
dit het derde is. De andere twee artikelen
zijn afgedrukt in Zutphen 4-2008 en
Zutphen 4-2010.
1 'Deze beesten zijn in dit ellendige jaar geslacht'. S. Galema, R. Gresnigt M. Kooij-van der Leur,
Getranscribeerde rekeningen van het Nieuwe Gasthuis 1572/1573 p. 40.
2 Alleen in 1579 liet de stad vrijwillig staatse soldaten binnen.
ZUTPHEN 3
Deze heeste sijnt In dit ellendige jaer geslacht1
