Eten en drinken in het Nieuwe Gasthuis
vóór de oorlogsjaren van 7 572 tot 1591
RIAGRESNIGT
Aan het einde van de zestiende eeuw was Zutphen herhaaldelijk het toneel van oorlogvoe
rende Staatse en Spaanse troepen. Van 1572 tot 1591 wisselde de stad maar liefst vijf keer
van bezetter. Door bestudering van rekeningen uit deze jaren proberen we te achterhalen
wat dit betekend heeft voor de stad en haar bewoners.1
In twee artikelen kijken we naar de rekeningen van het Nieuwe Gasthuis. Deze rekeningen
geven ons een kijkje in het dagelijkse leven van dit huis. Zo komen we te weten wat er ge
geten en gedronken werd en hoeveel dat kostte. Door te kijken hoe dit vóór het jaar 1572
was en wat er veranderde tijdens de oorlog, krijgen we een idee van de gevolgen van twintig
oorlogsjaren voor het Nieuwe Gasthuis.
In dit artikel wordt uitgebreid ingegaan op het
eten en drinken vóór 1572. We nemen daar
bij de jaren 1570 en 1571 onder de loep.2 In
een volgend artikel wordt de voedselsituatie
gedurende de oorlogstijd beschreven.
Het Nieuwe Gasthuis en zijn bewoners
Het Nieuwe Gasthuis werd in 1442 gesticht
door Engelbert Kreynck en Jutte van der
Voorst. Op wat nu Spiegelstraat 13 is, lieten
ze een huis bouwen voor arme mensen die
niet voor zichzelf konden zorgen. Ze noem
den dit huis het Nieuwe Gasthuis, ter onder
scheiding van het Oude Gasthuis, dat in die
tijd aan de Zaadmarkt gevestigd was. Behal
ve aan armen bood het Nieuwe Gasthuis on
derdak aan armlastige leerlingen van het ka
pittel, die klerken genoemd worden in de re
keningen. Een derde groep die hier verbleef,
bestond uit kostkopers of proveniersveelal
oudere mensen die hun hele hebben en hou
den aan het gasthuis hadden verkocht in ruil
voor een verzorgde oude dag. Bij het gast
huis hoorde ook een ziekenhuis, dat in eer
ste instantie was opgericht als pesthuis. Zo
lang er geen pest heerste, werd het gebruikt
als regulier ziekenhuis. Het gasthuis was dus
Peper op haar stoofpot
een instelling die aan mensen van diverse
pluimage onderdak verleende, hun te eten
en te drinken gaf en hun indien nodig kle
ding en schoeisel verschafte. Door de steeds
wisselende populatie is niet precies te zeg
gen hoeveel mensen er op enig moment ver
bleven. Wel weten we dat het gasthuis de
verplichting op zich had genomen zestien
leerlingen van het kapittel te huisvesten.
Inkomsten en uitgaven
Het Nieuwe Gasthuis kreeg zijn inkomsten uit
de verhuur van huizen, het verpachten van
De werkgroep Transcriptie van het Regio-
naai Archief Zutphen, bestaande uit Sjoerd
Galema, Mei ia Kooij-van der Leur en on
dergetekende, houdt zich bezig met het
transcriberen van de rekeningen van de
stad, van de kerk en van het Nieuwe Gast
huis tussen 1570 en 1591. Op basis van
deze rekeningen schrijft de werkgroep en
kele artikelen, waarvan dit het tweede is.
Het eerste artikel was van Sjoerd Galema:
'Waarom werd Johan Dootgraver terecht
gesteld?' (in: Zutphen 4-2008)
ZUTPHEN
Peper op horen! smoerpoet*
