zijn patentakte uit 1855. Ook werden enkele mogelijk te reconstrueren hoeveel en wat
los ingevoegde patentbladen aangetroffen in voor fabrieken, handelsfirma's, ambachtslie-
het register van patentschuldigen 1862/63. den, winkeliers et cetera er waren en waar
Extra informatie is er - vergeleken met het re- ze gevestigd waren. Door de registers van
gister van patentschuldigen - in de akten van verschillende jaren met elkaar te vergelijken,
patent doorgaans niet te vinden. kan een beeld worden verkregen van de
economische ontwikkeling van stad of ge-
Van Lochem en Laren zijn stukken bewaard meente, al moet daarbij bedacht worden dat
gebleven uit de eerste jaren na de invoering niet alle beroepen patentplichtig waren. De-
van de patentwet. Vooral uit de jaren 1806- ze laatste categorie treffen we in de patent-
1811 zijn bij het RAZ aanwezig enkele regis- registers natuurlijk niet aan. Bovendien zijn
ters van afgegeven patenten, deels opgemaakt in de loop van de negentiende eeuw steeds
naar de verschillende beroepen. Verder onder wijzigingen in de patentwet aangebracht:
meer kwitanties wegens betaald patentrecht beroepen werden vrijgesteld dan wel juist
met bijbehorende lijsten en ingeleverde pa- patentplichtig. Ook de tarieven van de pa
tentakten. Van het college van zetters te Lo- tentbelasting ondergingen wijzigingen, zo-
chem kunnen ingekomen brieven en minuten dat het lastig is aan de hand van de klassen-
van uitgaande brieven over de jaren 1814- indelingen goede schattingen te maken van
1833 en 1863-1870 geraadpleegd worden, de inkomensontwikkeling van een bepaalde
evenals de notulen van de collegevergaderin- beroepsgroep.
gen over de jaren 1885-1919. De komst van nieuwe technologische ontwik
kelingen kan ook in de patentregisters gevolgd
Beeld van economische ontwikkeling worden. Was J. Horstink in 1862 inderdaad de
De patentregisters geven ook een indruk van eerste professionele photographist in Zutphen?
de bedrijvigheid in de stad. Ze maken het Zeker weten we het niet, want de patentregis
ters uit eerdere jaren zijn niet (meer) aanwezig.
Mogelijkheden voor onderzoek
Voor degenen die op het spoor zijn van
voorouders en familiegeschiedenis, kunnen
de registers van patentschuldigen waarde
volle aanvullingen geven op informatie die
al in andere, meer gebruikelijke genealogi
sche bronnen, zoals het bevolkingsregister
of de akten van de burgerlijke stand, is ge
vonden. In de registers van' patentschuldi
gen kan over een aaneengesloten reeks van
jaren het beroep en vaak ook het adres van
iemand gevolgd worden. Vooral de gege
vens met betrekking tot het beroep zijn vaak
nauwkeuriger dan die in het bevolkingsre
gister. Het zoeken in de patentregisters is
een zaak van geduld. Noch de persoonsna
men noch de beroepen zijn op alfabet ge
rangschikt. Evenmin is er bij de registers een
alfabetische index, die het zoeken kan ver
gemakkelijken.
Kroegbazen, kermis en concerten
Het was de gewoonte om sommige beroe
pen apart aan te slaan en in te schrijven in
het begin van het jaarregister. Zo kan de on
derzoeker al snel constateren dat Zutphen -
toen een stadje met iets meer dan 14.000 in
woners - in het belastingjaar 1862/63 het
ongelooflijke aantal van 143 slijters, tappers,
kroegbazen, likeurhandelaren etcetera telde.
Daar kwam in de loop van dat belastingjaar
nog een tiental nieuwe aanmeldingen bij.
Het drankgebruik moet enorm zijn geweest.
Dat Zutphen garnizoensstad was, speelde
daarbij wellicht een niet onbelangrijke rol.
Heel wat meer moeite kost het om uit het jaar
register te halen dat er in datzelfde belasting
jaar in Zutphen zeven artsen zelfstandig werk
zaam waren. Opmerkelijk is dat de patentwet
van 1819 geneesheren en kasteleins bij elkaar
8
ZUTPHEN
