HAN KOOLHOF
Op 22 oktober 1861 legde koning Willem HQ de eerste steen voor de spoorbrug over de
HJssel bij Zutphen, Het was het officiële begin van de werkzaamheden die voortvloeiden
uit de Spoorwegwet van 1860, Negen spoorlijnen zouden op kosten van het Rijk aangelegd
worden, waaronder de lijn Arnhem-Zutphen-Zwoflle-Leeuwarden.
De brug bij Zutphen was de eerste grote vakwerkbrug* in Nederland, tot op de dag van
vandaag een constructie die vaak wordt toegepast. Op 10 mei 1940 kwam er een einde aan
de beide grote overspanningen - verkeers- en spoorbrug - toen ze bij de Duitse inval door
het Nederlandse leger werden opgeblazen.
Op 20 september 1839 werd in Nederland - dezelfde particuliere ondernemers, die
de eerste spoorlijn geopend: die van Amster
dam naar Haarlem. Bijna acht jaar later, op
31 mei 1847 werd Rotterdam bereikt. In die
tussentijd was nog de spoorlijn Amsterdam
Utrecht-Arnhem aangelegd (1845), in 1855
huiverig waren te investeren in de nood
zakelijke (dure) spoorbruggen over onze
grote rivieren, waarvan op dat moment
nog onzeker was of ze technisch moge
lijk waren.
gevolgd door Rotterdam-Utrecht. En verder Aan het eind van de jaren 1850 was wel dui-
waren er enkele geïsoleerde lijnen in het delijk geworden dat er geen samenhangend
zuidwesten en zuiden van ons land. In 1860
- ruim twintig jaar na de opening van de eer
ste spoorlijn - telde Nederland nog maar
335 kilometer spoor. België had toen al 1818
kilometer aangelegd.
De spoorwegkwestie
De trage aanleg in Nederland was vooral het
gevolg van:
- het ontbreken van een duidelijke visie van
de regering op het belang van een samen
hangend spoorwegnet (en als die visie er
al geweest was, dan had de grote staats
schuld het onmogelijk gemaakt met over-
heidsplannen te komen);
- het concessiestelsel, dat de aanleg en ex- Gezicht op de stad Zutphen, met links de schip-
ploitatie van spoorwegen overliet aan par- brug. (gravure uit de 17de eeuw, collectie Stedelijk
4
ticuliere ondernemers;
Museum Zutphen)
Een vakwerkbrug ontleent zijn dragend vermogen aan een constructie die opgebouwd is uit driehoe
kige delen. Driehoeken zijn vormvast, en bieden daardoor de benodigde stevigheid. Bij een vakwerk
constructie bleek het mogelijk eenvoudig en begrijpelijk de krachten te bepalen die in alle staven
werkzaam zijn.
78 ZUTPHEN
P.IS w
-r
-
De oude IJsseSbrug:
S De bouw en wat eraan voorafging
V
Cw
V 5
-
'm
s.'
"Zl -
C-»
1
'c
