rechter evident. Beiden oordelen over goed
en kwaad. Niet alleen wordt met zo'n tafe
reel een waarschuwing gegeven aan de ge
wone man om zich goed te gedragen omdat
anders de hel wacht, maar ook aan de oor
delende rechter om rechtvaardig te zijn. Ook
hij zal immers eens voor de troon van Chris
tus staan.
Vanaf de twaalfde eeuw wendt men zich
steeds meer tot Maria in haar hoedanigheid
van Maria advocata. In die rol treedt zij op
als voorspreekster van de zondige mens bij
haar Zoon, en is zij de middelares tussen de
zondige mens en Christus, en daarmee tus
sen de mens en God. Voorstellingen uit het
leven van Maria vindt men dan ook in het
timpaan van het Bergportaal in Maastricht.
Vooral in de late middeleeuwen verschijnen
steeds meer Mariavoorstellingen en Maria
beelden op gerechtsplaatsen, zoals de vijf
tiende- en zestiende-eeuwse schepenbanken.
De aanwezigheid van het Mariabeeld in het
kerkportaal aan de Walburgiskerk is dan ook
een aanwijzing voor een juridische functie
van dit portaal.
De kleur rood
Rood is de kleur van het recht. Vermoedelijk
verwijst rood naar het bloed dat vloeide bij
terdoodveroordelingen. Gerechtsboeken heet
ten vaak bloedboeken of rode boeken. Rech
ters droegen rode kleding. Kerkdeuren van
portalen met een juridische functie waren
dan ook vaak rood van kleur. Maar ook het
hele portaal kon rood geschilderd zijn. Soms
waren zelfs de kerktorens rood om een ge
rechtsplaats te markeren. Het Mariaportaal is
niet rood gekleurd, maar wij kennen de situ
atie van vóór de restauratie van 1889 niet.
Het portaal werd toen op de onderbouw na
afgebroken en vervolgens weer opgezet vol
gens de opvattingen van Cuypers. In het
noordportaal van de Sint-Maartenskerk te
Zaltbommel, dat een treffende gelijkenis ver
toont met het Mariaportaal, is echter de rode
kleur we! prominent aanwezig op de lijsten
en traceringen. De restaurateurs van de Sint
Maartenskerk hielden in de jaren tachtig van
de vorige eeuw veel meer rekening met de
oorspronkelijke situatie dan Cuypers deed in
Zutphen. Naar een gerechtsfunctie van het
Bommelse portaal is nog geen onderzoek ge
daan, maar de rode kleur en de ook daar
aanwezige banken indiceren eveneens een
gerechtsportaal.
De bouw van het Mariaportaal
In 1499 gaven de 'kerckmeesteren van onser
lever Vrouwen' opdracht aan de steenhou
wer, meester Johan, dat 'he sal maken de
nije cappelle in alsolcken mathen en de ma-
nijren alse de ander cappelle gemaket ijs'.
De kerkmeesters gaven de opdracht tot het
bouwen van de kapel namens het stadsbe
stuur, dat in die tijd de machtigste instantie
in de stad was. De kerk was namelijk een
zogeheten dubbeikerk, dat wil zeggen: zo
wel van het kapittel als van de stad. De nije
cappelle was de kapel met aanbouwsels aan
de zuidkant, de ander cappelle die aan de
noordkant. Beide kapellen lagen derhalve in
het verlengde van de transeptarmen van de
oude kruiskerk, en sloten daarmee de oude
transeptarmen en toegangsdeuren af. In de
tijd van de bouw van de kapellen is ook het
Mariaportaal gebouwd. Daarmee kwam er
een nieuwe toegang tot de kerk. Deze dien
de waarschijnlijk als ingang voor het stads
bestuur als het zich vanuit het raadhuis naar
de uit 1393 daterende raadskapel in de kerk
begaf. Het raadhuis lag immers aan de
noordkant van de kerk. Ook in Deventer
maakte het stadsbestuur gebruik van de te
genover het raadhuis gelegen ingang als het
zich naar de zogeheten Magistraatskapel be
gaf in de Sint-Liduinuskerk.
De schepenbank
Het Mariaportaal straalt rijkdom en macht
uit. Het is zonder twijfel gebouwd als een
belangrijk portaal. Het schepencollege, dat
de uiteindelijke opdrachtgever was, toonde
ZUTPHEN
