En, legt de dichter dan uit, dat gebeurde al
lemaal uit ware minne van God, uit de grote
minne van God de vader. Dit gegeven doet
denken aan de bijbeltekst Joh.3,16: Want al
zo lief heeft God de wereld gehaddat Hij
zijn eniggeboren Zoon gegeven heeftopdat Afb. 1 (fries 3): De eenhoorn wordt verjaagd uit de hemeltuii
een ieder die in Hem gelooftniet verloren (foto: H.J. Wagenvoord-Spruijt)
gamaar eeuwig leven hebbe.
vroeger een voetknecht, die met een lans
Litigatio sororum een hond van een hinde afduwde. Deze hin-
Op de achtergrond speelt de zondeval, het de hoort dus geen last te hebben van een
conflict tussen God en de mensen, dat ont- hond. Vervolgens zien we hinde en honden
staan was in het paradijs en waarover verteld onder een mooie symmetrische boom met
wordt op de eerste bladzijden van de Bijbel. een zangvogeltje. Het is een vredige scène,
Aan de hand van het allegorisch beeld van die zich op de egale bodem van de hemel
de jacht op de hemelse eenhoorn geeft de tuin afspeelt. Maar links in de hoek zien we
dichter weer hoeveel God van de mensen dat de hemelse eenhoorn weggejaagd wordt
houdt en hoe Christus de schuld van de naar de 'wilden werlt'. Het laat zien hoe
mensen verzoent. Daaromheen speelt de sterk de iconografie van de Walburgiskroon
vraag: hoe kan God rechtvaardig zijn en te- verweven is met de kerkelijke traditie,
gelijk barmhartig? In de kerkelijke liturgie is
dit thema verwerkt in de litigatio sororum.4 Allegorisch beeld
Dit thema heeft zowel in de literatuur als in Rond 1400, in de tijd dat de kaarsenkroon
de kunst veel sporen nagelaten. Waar bij- gemaakt werd, bestond de traditie om Chris-
voorbeeld Gabriël met zijn vier honden is tus te vergelijken met een eenhoorn al min-
afgebeeld, blijken de namen van deze stens duizend jaar. Van het bestaan an sich
honden ontleend aan de litigatio sororumvan de eenhoorn ging men al eeuwen vóór
Gerechtigheid, Waarheid, Vrede en Barmhar- Christus uit. In de christelijke traditie begon
tigheid. hij een rol te spelen via de vertaling in de
derde tot tweede eeuw vóór Christus van het
Frappant is dat tot dusver geen uitbeelding Oude Testament vanuit het Hebreeuws naar
van dit begin van de eenhoornjacht bekend het Grieks en daarna rond het jaar 400 naar
was. Tot op heden! Want wat kunnen we no;
het Latijn. Zo werd de naam van het dier
SANCTUS MATHEUS?
steeds zien in de hemeltuin van friesdeel 3 re'em op acht plaatsen via monokeros uitein-
van de Walburgiskroon boven de tekst del ijk vertaald als unicornis.6 Van oudsher
meende men dat deze unicornis eenhoorn
twee belangrijke eigenschappen had. Hij
Op afbeelding 1 zien we van rechts naar was snel en trots, en heel moeilijk te vangen,
links een burcht waar een wacht voor Bovendien meende men dat hij met zijn
de poort staat, wat wil zeggen dat de burcht- hoorn kon zuiveren en genezen, heil bren-
heer thuis is.5 Naast de wachter stond gen. Stak hij bijvoorbeeld zijn hoorn in een
4 Einhorn, 292.
5 A. Bos-Oskam, De kaarsenkroon van de Sint Walburgiskerkeen Jeruzalemluchter als wegwijzer
Zutphen 2006.
6 Num. 23,22 en 24,8; Deut. 33,1 7; Job 39,12 en 13; Ps. 22,22; Ps. 29,6; Ps.92,11; Jes. 34,7.
ZUTPHEN
13
